Alleen Roetpiet is nog welkom op Facebook

Afbeeldingen en video’s van Zwarte Piet kunnen nu verwijderd worden na een melding op Facebook en Instagram. Dat is het gevolg van nieuwe huisregels die blackface en andere vormen van discriminatie verbieden.

Facebook voert wereldwijd een update door van zijn huisregels, met als doel beter te kunnen optreden tegen discriminerende stereotypen. De huidige gebruikersovereenkomst verbood al ‘aanvallen tegen beschermde persoonskenmerken’ zoals ras, religie of gender, en onderscheidde daarin specifieke schendingen rond ‘dehumanisering’, zoals het vergelijken van vrouwen met huishoudobjecten, van moslims met varkens of van Joodse mensen met ratten. Die lijst wordt nu uitgebreid met ‘discriminerende stereotypen die een historische context hebben van geweld, intimidatie en buitensluiting, zoals blackface en stereotypen over Joodse mensen die de wereld beheersen’.

Dergelijke berichten waren voorheen ook al in strijd met de Facebook-richtlijnen rond haatspraak, maar deze update moet het netwerk meer middelen geven voor een ‘voortvarende aanpak’: Facebook kan afbeeldingen of video’s verwijderen die daartegen zondigen.

Roetpiet mag nog

‘Voor ons is het belangrijk dat de 3 miljard mensen die gebruikmaken van onze producten zich veilig en welkom voelen’, verklaarden woordvoerders van Facebook in een Zoom-gesprek waar de update aangekondigd en uitgelegd werd. ‘Bovendien kan online discriminatie ook offline gevaarlijke gevolgen hebben. Joodse stereotypen worden gebruikt om antisemitisme aan te wakkeren, en blackface past wereldwijd al lang in de methodes om zwarte burgers te ontmenselijken en hun burgerrechten te ontzeggen.’

Dat laatste verwijst onder andere naar de Amerikaanse ‘minstrel shows’ van de negentiende eeuw, waarin zwarten neergezet werden als lui en primitief, deels om hun opmars op de sociale ladder te belemmeren. Dat besef leidde er onder andere toe dat de BBC en Netflix Little Britain verwijderden uit hun streamingaanbod: acteurs Matt Lucas en David Walliams namen de afgelopen jaren zelf al afstand van de blackfacetypetjes die ze in de reeks speelden.

In Nederland en België heeft blackface een specifiekere verschijningsvorm die vaker als ‘onschuldig’ wordt bepleit, beseft ook Facebook. ‘Deze maatregel betreft ook afbeeldingen van Zwarte Piet: die worden verboden’, klonk het in het Zoom-gesprek. ‘Niet iedereen zal dit waarderen, maar dit is waar we voor staan.’

Facebookwoordvoerder

Door de lijn door te trekken geeft Facebook gevolg aan een recente resolutie van het Europees Parlement. Die stelde half juni dat ‘Europese landen moeten breken met racistische en afrofobische tradities zoals blackface’. Guy Verhofstadt (Open VLD), Kathleen Van Brempt (SP.A) en Petra De Sutter (Groen) steunden dat amendement. De leden van N-VA en Vlaams Belang stemden toen tegen, net als Kris Peeters (CD&V) en Hilde Vautmans (Open VLD).

Maar wat viseert de update precies als ‘blackface’? ‘Afbeeldingen waarbij zwarte schmink wordt gebruikt om de kleur van het gezicht donkerder te maken, in combinatie met andere stereotyperende kenmerken zoals een pruik met krullen of rode lippen’, verduidelijkt Facebook. Met andere woorden: Pieten zonder ‘blackfacekenmerken’, zoals de roetpieten die sinds 2015 de intrede van Sinterklaas in Antwerpen begeleiden, blijven toegestaan op Facebook en Instagram. Net als mensen die hun gelaat om andere dan raciale redenen zwart verven. ‘Een referentie naar een raciaal stereotiep is vereist’, klinkt de uitleg.

Om die beoordeling in goede banen te leiden, zal Facebook niet ‘proactief’ (via artificiële intelligentie) foto’s bij het uploaden laten scannen, maar ze ‘reactief’ beoordelen. Gebruikers kunnen berichten rapporteren die volgens hen de regels overtreden. Die komen terecht bij de ruim 15.000 moderatoren die Facebook wereldwijd inzet. Zij moeten beoordelen of het bericht de regels schendt, en kunnen de post verwijderen. Bij ‘herhaalde overtreding’ kunnen ook accounts geschrapt worden.

‘De vrijheid van meningsuiting is een belangrijk recht, maar het is niet absoluut. De veiligheid van individuen is ook belangrijk voor ons’

Advertentieboycot

Voor die ‘menselijke aanpak’ wordt gekozen omdat niet elke foto met stereotyperingen automatisch verwijderd zal worden, zegt Facebook. Want wat bijvoorbeeld met nieuwsberichten over de Sinterklaas-aankomst in Halle (waar bij de intocht afgelopen november werd vastgehouden aan volledig zwarte Pieten) of een verslag over Aalst Carnaval? ‘Neutraal verslaggeven over iets dat gebeurt zal toegestaan blijven, net als posts waarbij de praktijk veroordeeld wordt. Maar posts zonder context of die