‘Als ik mijn hoofd draaide, werd ik geslagen’
Politiegeweld in Wit-Rusland
Vitali Tsyhankou (50), journalist voor Radio Free Europe and Belsat.tv, reed woensdagavond met zijn echtgenote door Minsk toen ze werden tegengehouden door de politie. Zij hadden net tevoren, zoals zovelen, enthousiast getoeterd naar de betogers langs de weg. Kort daarna lag Tsyhankou met zijn gezicht op de grond, zijn handen geboeid op zijn rug. Hij werd meegenomen naar een districtsbureau van de politie. ‘Ik moest op een stoel zitten, hoofd naar beneden, handen naar voren. Als ik mijn hoofd ook maar iets draaide, om te kijken hoe het met mijn vrouw ging die enkele meters verder zat, dan werd ik geslagen.’
Vier of vijf uur zat hij daar in die houding, terwijl hij de hele tijd hoorde hoe nieuwe arrestanten werden binnengebracht en geslagen. Nooit werd hem gezegd waarom hij was opgepakt en wat er met hem zou gebeuren. Daarna moest hij naar een cel van drie op twee meter, die hij met acht mannen deelde. ‘Ik heb in die eerste 23 uur geen water en geen eten gekregen.’
‘Gehuil en gekrijs’
Daarna werd Tsyhankou met vijftien andere gedetineerden naar de Akrestina-gevangenis in Minsk overgebracht. ‘We werden naar de binnenplaats gebracht waar we op onze knieën moesten zitten en ons hoofd op de grond leggen. Dat is een houding die je normaal maar enkele minuten kan volhouden, maar wij moesten zo drie tot vier uur blijven zitten. Een keer per uur kregen we een twintigtal seconden om onze benen te strekken. ‘De krampen en de pijn in mijn lijf waren verschrikkelijk.’
‘Ik ben er mij zeer goed van bewust dat wij het nog relatief goed hadden. Toen wij op de binnenplaats moesten zitten, zaten veertig mensen in cellen die op vijf man zijn voorzien.’
Het is in die Akrestina-gevangenis dat vele gevangenen zijn afgeranseld. Getuigen vertellen op sociale media dat ze buiten de gevangenis het gehuil en het gekrijs konden horen. Anderen werden mishandeld, zodra ze in handen van de ordediensten waren gekomen. Op de website Tut-by staan getuigenissen van gevangenen die na hun vrijlating op de dienst intensieve verzorging belandden omdat ze gedurende uren waren afgeranseld.
Amnesty International spreekt over martelingen. ‘Sommige gedetineerden hebben ons verteld dat de detentiecentra echte folterkamers waren geworden. De opgepakte betogers moesten op de vuile grond liggen, terwijl de politie hen schopte en met wapenstokken sloeg. Ze moesten zich helemaal uitkleden, zodat ze naakt konden worden afgeranseld, terwijl ze de kreten van de andere gevangenen konden horen. Hun enige ‘‘misdaad’’ was dat ze deel hadden genomen aan vreedzaam protest. Wat we in Wit-Rusland hebben gezien, is een catastrofe voor de mensenrechten. Er moet dringend actie worden ondernomen’, zegt Amnesty in een persbericht.
Journalist Tsyhankou was een van de eersten die vrijdag werden vrijgelaten. Hij is ervan overtuigd dat hij mocht gaan omdat hij journalist was. ‘Ze vroegen op zeker moment wie van ons bij de pers werkte’, zegt hij. Met twee andere collega’s mocht hij vrijdag het detentiecentrum verlaten. Een arts, die diabeet is en om zijn medicatie vroeg, werd uitgelachen. ‘Jij bent gewoon te vet’, zeiden de bewakers. Tsyhankou hoorde daarna dat de dokter in het ziekenhuis gereanimeerd moest worden.
Later die vrijdagavond werd plots duizenden gevangenen vrijgelaten. De verhalen die de slachtoffers toen vertelden, illustreren de macht en de wetteloosheid waarmee de veiligheidsdiensten hun gang konden gaan.
‘Dit is Kafka’, zegt Tsyhankou. ‘Je weet niet waarom je wordt opgepakt en je wordt van het ene moment op het andere van je menselijkheid ontdaan. Al die dagen heb ik geen enkel gezicht gezien, want alle mannen van de ordediensten droegen maskers.’
Tsyhankou was er in 2010 ook bij, toen de ordediensten op de dag na de verkiezingen mensen oppakten en de oppositiekandidaten in de cel smeten. Maar dat was maar één dag. Na deze verkiezingen heeft de terreur verscheidene dagen voortgeduurd. Nog nooit heeft hij zulke dingen meegemaakt. ‘Volgens mij is het van de Balkanoorlogen geleden dat mensen op zo’n brute, onmenselijke manier zijn behandeld.’
Sinds vrijdag is Tsyhankou weer op vrije voeten, maar voorlopig komt hij liever niet buiten. ‘Als ik politie zie, dan geraak ik in paniek’, zegt hij. ‘Noem het maar een psychologisch trauma.’
‘De krampen en de pijn in mijn lijf waren verschrikkelijk’
Vitali Tsyhankou
Opgepakte en weer vrijgelaten journalist