Zorgt koning Filip nog voor paars-geel mirakel?
Is er over een maand geen alternatief voor de regering-Wilmès, dan komen er verkiezingen, zeggen Open VLD en CD&V. Open VLD blijft wel bereid om samen met de MR paars-gele gesprekken te starten. Kan de koning alsnog het pad effenen?
Om 11 uur vanochtend brengen preformateurs Bart De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS) bij koning Filip verslag uit van hun mislukking. Vorige vrijdag strandde hun poging om de bubbel van vijf – N-VA, PS, SP.A, CD&V en CDH – uit te breiden met Open VLD. Voorzitter Egbert Lachaert wil immers alleen aanschuiven met de Franstalige zusterpartij MR en eist dat het akkoord dat voorligt inhoudelijk sterk aangepast wordt, zowel communautair als sociaal-economisch. Onoverkomelijke eisen, zo bleek. De groene partijen werden niet overwogen als alternatief voor de liberalen.
De vraag is of ook het Paleis die impasse als onoverkomelijk beschouwt. Het is geen geheim dat de koning al sinds de verkiezingen van mei 2019 mee denkt aan een federale regering met de grootste partijen noord en zuid, om de stabiliteit van het land het best te dienen. Het is ook de reden waarom hij in juli de zelfgekozen missie van De Wever en Magnette bekrachtigde, zelfs al is er formeel gesproken een volwaardige (minderheids) regering.
Verschillende bronnen verwachten dat de koning het ontslag even in beraad zal houden en opnieuw consultaties houdt, in de hoop dat er toch nog wat beweegt. Veel meer kan hij momenteel niet doen. Eventueel zou een externe scheidsrechter of oud-politicus nog kunnen proberen om de liberalen in de bubbel van vijf te krijgen op een manier die iedereen aanvaardbaar acht. Het is een piste die de werkgeversorganisatie VBO gisteren naar voren schoof. Daar vreest men dat een historische kans anders verkwanseld wordt.
Alvast Lachaert zegt in een interview in deze krant dat de missie van De Wever en Magnette niet hoeft te stoppen. ‘Ik wil gerust nog altijd met zeven partijen aan tafel gaan. Er kan veel, maar dan moet er minimale openheid zijn over de inhoud en de samenstelling.’
Plan B: Wilmès
Toch belden de voorzitters gisteren al duchtig rond om een plan B te zoeken, mocht paars-geel definitief voorbij zijn. Zo zouden de groenen voor het eerst een initiatief kunnen nemen, al dan niet in duobaan met een liberaal. Die zouden dan de steven kunnen wenden richting een Vivaldicoalitie met, behalve de groenen en liberalen, ook socialisten en christendemocraten.
Maar de groenen achten die kans klein en de liberalen passen. ‘Ik denk toch dat een opdracht nu best door de centrumpartijen wordt gedragen’, aldus Lachaert. Concreet doelt hij op het versterken van de huidige minderheidsregering van CD&V, Open VLD en MR. Maar in plaats van opnieuw zelf versterking te zoeken samen met Joachim Coens (CD&V) en GeorgesLouis Bouchez (MR), sluit Lachaert niet uit dat premier Sophie Wilmès de hand aan de ploeg slaat.
Plan C: verkiezingen
Exact over een maand moet zij opnieuw het vertrouwen vragen in de Kamer. Het is voor Lachaert de ultieme deadline. De minderheidsregering nadien in lopende zaken laten gaan, kan voor hem niet. ‘Zowel CD&V als wij hebben duidelijk gemaakt dat die werkmethode geen optie is.’ Dat wordt bevestigd bij CD&V.
Raakt de huidige regering tegen 17 september niet vervangen of versterkt, dan moeten er nieuwe verkiezingen komen, menen Open VLD en CD&V. ‘Ik zou voorstellen om ergens in 2021 een datum te zoeken, zodra de coronacrisis het toelaat’, aldus Lachaert.
‘Er kan veel, maar dan moet er minimale openheid zijn over de inhoud en samenstelling’
Egbert Lachaert
Voorzitter Open VLD
Hij is nog steeds EGBERT LACHAERT bereid om, samen met de MR, paars-gele onderhandelingen aan te vatten. Maar tegelijk rijpt bij Open VLD-voorzitter Egbert Lachaert plan B: een versterking van de huidige regering. Lukt dat niet, dan moeten er verkiezingen komen. ‘Ergens in 2021, zodra de coronacrisis het toelaat.’
We treffen de voorzitter van Open VLD zondagochtend tijdens een druk telefoongesprek bij hem thuis. De federale crisis is acuter dan ooit, na de mislukking van de formatieopdracht van voorzitters Bart De Wever (N-VA) en Paul Magnette (PS) vorige vrijdag. De verhoopte uitbreiding van de ‘bubbel van vijf’ – de N-VA, de PS, de SP.A, CD&V en CDH – met een liberale partij komt er niet. Na de initiële schok in de Wetstraat tasten de voorzitters opnieuw af wat nog kan en wie dat in elkaar moet boksen. De koning dient geadviseerd te worden, de tijd tikt. Allemaal de schuld van Egbert Lachaert, klinkt het bij de N-VA, socialisten en sommige christendemocraten. Hij was niet moedig genoeg om zonder de MR te willen onderhandelen. De scherven van de mislukking worden vooral zijn richting uitgegooid. Twee dagen later blijft Lachaert daar verwonderd over.
‘Ik heb gemaakt dat de N-VA weer aan zet kwam door samen met Georges-Louis Bouchez (MR) en Joachim Coens (CD&V) de Arizonacoalitie op tafel te leggen (liberalen, christendemocraten, de N-VA en de SP.A, red.). Toen de PS aangaf ook met de N-VA te willen praten, stond alles klaar om met zeven partijen de onderhandelingen te starten.’
‘Maar vervolgens begint er een campagne om de liberale familie uit elkaar te spelen. Publiekelijk dan nog, met De Wever die de voorhamer bovenhaalt op televisie.
(declameert) We zouden crimineel onverantwoordelijk zijn om niet mee te doen, een brevet van onbekwaamheid dreigde. Vervolgens ga je ons uitspelen tegenover de groenen. Wat denk je als opdrachthouder zo te bereiken? Hoe zullen de relaties zijn binnen een regering die zo gevormd wordt? Enfin, dat spelletje heeft niet gepakt. De liberale banden zijn hechter dan ooit. (fijntjes) Zodra dat duidelijk was, werden de groenen zelfs niet meer uitgenodigd. Dat zegt alles.’
U probeerde zelf een coalitie te vormen waarbij de SP.A de PS moest laten vallen. Hoeft het dan te verwonderen dat zij u nadien dezelfde poets bakken?
‘Dat klopt niet. Wij hebben altijd aan SP.A-voorzitter Conner Rousseau duidelijk gemaakt dat de deur openstond voor de PS. Het enige antwoord was dat de twee partijen inhoudelijk dezelfde eisen hadden. Achteraf bleek natuurlijk waarom de PS zich afzijdig hield. Ze voerden al weken parallelle gesprekken met de N-VA. Het bod dat vervolgens onze richting uit kwam, was net omgekeerd: eerst de MR dumpen, dan pas praten.’
U bent de enige in de Wetstraat die Bouchez nog serieus neemt, klonk het al in de bubbel.
‘Die karaktermoord moest vooral verdoezelen dat alle partijen in de bubbel simpel
weg sterker stonden als wij de MR lieten vallen. Voor de PS was het dé manier om de MR te kortwieken en de populariteit van premier Sophie Wilmès te kelderen. De PS zou met zes ministers een absoluut overgewicht gehad hebben! Ik zou strategisch dom zijn als ik mijn Franstalige zusterpartij in dergelijke problemen breng. Ik ben niet gek, hé.’
U wilde nochtans zelf paarsgeel. Of krijgt u uw partijbureau niet mee, waarin paarsgroene fans zetelen als uw voorganger Gwendolyn Rutten?
(glimlacht) ‘Ik weet dat de N-VA die roddel de wereld instuurt. Eigenlijk moet ik ze bedanken. Haar aanvallen hebben onze partij veel dichter bij elkaar gebracht. Ik heb een digitaal partijbureau georganiseerd de dag na de fameuze sortie van De Wever. De parlementsleden waren uitgenodigd, dus ook de Kamerfractie die destijds paars-groen te vuur en te zwaard bestreed. Er was complete eensgezindheid, en ongeloof over de houding van De Wever en de teksten die voorlagen. Dat moest anders, of we gingen desnoods in de oppositie.’
De NVA spreekt tegen dat het akkoord niets voor jullie bevatte.
‘Ik had duidelijk een andere lezing. En de socialisten blijkbaar ook. Als de N-VA verwachtte dat wij het akkoord nog zouden bijvijlen, dan stonden we daarvoor sterker met de MR erbij.’
Waar struikelde u over?
‘Het hele pakket was veel om te slikken. Er was een effectentaks, niet alleen vanaf een half miljoen euro, maar ook op de kleine vermogens. Er zouden hogere pensioenen komen zonder hervormingen om die factuur te betalen. De groeinorm in de gezondheidszorg ging fors boven de 3 procent, er werd meer uit de welvaartsenveloppe uitgekeerd dan erin zat. Uitkeringen werden zodanig opgetrokken dat de werkloosheidsval groter werd. De wet van ’96 (die stelt dat de Belgische loonkosten niet sneller mogen evolueren dan het gemiddelde van onze drie buurlanden, red.) werd in theorie behouden, maar er zou een uitzondering gemaakt worden voor zogenaamde sterke sectoren. Dat is een pure eis van de FGTB (Franstalige socialistische vakbond, red.). Natuurlijk zou onze loonkostenhandicap dan groter worden. Dan spreek ik niet over de communautaire zotternijen die het land nog ingewikkelder maken.’
Hoe moet het nu verder?
‘Eerlijk: van mij hoefden De Wever en Magnette niet te stoppen. Ik wil gerust nog altijd met zeven partijen aan tafel gaan. Er kan veel, maar dan moet er minimale openheid zijn over inhoud en samenstelling. Het fragiele akkoord stond vol symbolen die elke partij nodig had om de achterban te overtuigen, maar leek te doen alsof er geen coronacrisis woedt. Sleutelen aan de kieswetgeving, BHV, nu? En op socioeconomisch vlak zouden wij het PS-programma moeten uitvoeren? Kom zeg.’
De vraag is of u zonder de NVA een betere deal onderhandeld krijgt.
‘Magnette heeft openlijk toegegeven dat hij bijzonder veel in handen moest hebben om een regering met de N-VA te slikken. In een andere constellatie wordt een ander type deal mogelijk.’
Paarsgroen bijvoorbeeld?
(aarzelt) ‘Ik had vorig jaar een groot probleem met de nota van Magnette waarop paars-groen steunde. Ik zag de inhoud daarvan nu weer op tafel. Dan gaat het niet lukken, nee. Ik vond het destijds ook een fout dat de christendemocraten niet betrokken waren. Zij zijn Vlaams en federaal een loyale coalitiepartner. Ik weet niet hoe zij nu naar de opties kijken. Er zijn er in elk geval nog naast paars-groen.’
Ja, en het is allemaal al eens getest geweest. De burgers zijn al lang de draad kwijt.
‘Ik snap de gelatenheid. De politiek maakt een slechte beurt. Maar ik vraag ook begrip. Partijen kunnen zichzelf of hun programma niet verloochenen. Ook Open VLD niet. Daarom stel ik ook voor om de grote ideologische symbolen op te bergen en te gaan voor een beperkt programma, gefocust op de bestrijding van de coronacrisis en de gevolgen ervan. Daar liggen de mensen wakker van, daar willen ze een antwoord op. De kleurtjes van die coalitie interesseren mij minder.’
Wie moet dat antwoord uitdokteren? De groenen aan zet brengen? Of toch Wilmès zelf?
‘De groenen zijn nog niet aan zet geweest, dat klopt. Maar ik denk toch dat een opdracht nu best door de centrumpartijen wordt gedragen. Ze kunnen het best bruggen bouwen. Of dat vanuit Wilmès zelf moet vertrekken? Dat kan. In elk geval is de deadline duidelijk. Tegen 17 september, wanneer Wilmès opnieuw het vertrouwen vraagt in de Kamer, moet de huidige regering vervangen of versterkt worden. De komende weken wordt het echt money time. Nu wacht de formatie van de laatste kans.’
Is dat zo? Al maanden wordt gezegd dat Bouchez met de glimlach de federale regering weer in lopende zaken laat gaan.
‘Zowel CD&V als wij hebben duidelijk gemaakt dat die werkmethode geen optie is. Bij de MR beseffen ze dat het een dood spoor is. Week na week zouden we stemmingen verliezen in een oncontroleerbaar parlement.’
Dus als er niets is op 17 september, komen er verkiezingen?
‘Dan start de discussie over wanneer we verkiezingen kunnen hebben, ja. We mogen niet gedroomd hebben dat we de Kamer ontbinden en er zich dan een grote corona-opstoot voordoet. Dan zijn we echt stuurloos. Het zou een nachtmerrie zijn. Ik zou daarom voorstellen om ergens in 2021 een datum te zoeken, zodra corona het toelaat. En in afwachting de huidige ploeg versterken om de crisis te kunnen managen.’
Dus toch verder doen? Dat lijkt een heruitgave van de constructie die in maart uit de hoed kwam. Heel werkbaar bleek die niet. Gaan we dat echt herhalen?
‘De coronacrisis is nog lang niet weg. We moeten goed opletten. Ik hoor dat de virologen zeggen dat een oplossing niet voor ver in 2021 is. Daar moet je rekening mee houden.’
‘Eigenlijk moet ik de N-VA bedanken. Haar aanvallen hebben onze partij veel dichter bij elkaar gebracht’
‘Het fragiele akkoord van Magnette en De Wever leek te doen alsof er geen corona woedt. Sleutelen aan de kieswetgeving, BHV, nu?'