Russische dreiging schrikt betogers niet af
In Wit-Rusland zijn gisteren honderdduizenden mensen op straat gekomen om het vertrek van president Loekasjenko te eisen. Voor het eerst in 26 jaar waren ze met zo veel en klonken ze zo luid.
President Aleksandr Loekasjenko had zijn aanhangers gisteren opgeroepen om hun sympathie met het regime te betuigen. Een kleine groep mensen daagde op, die volgens de websites van de oppositie bestond uit ambtenaren die met bussen waren aangebracht.
Het contrast met de honderdduizenden mensen die later op de dag bijeenkwamen, kon niet groter zijn. Nooit eerder in de 26 jaar dat Loekasjenko aan de macht is, hebben zoveel Wit-Russen hun onvrede met het systeem op zo’n duidelijke wijze getoond. Niet alleen in Minsk, maar in veel steden verzamelde de oppositie zich achter haar wit-rood-witte vlag – de vlag die in de geschiedenis van het land een paar keer na een regimewissel werd bovengehaald. Nu moet ze Loekasjenko van de macht verdrijven.
Ordediensten aan de zijlijn
De laatste dictator van Europa wankelt duidelijk op zijn voetstuk. Sinds eind vorige week verlaten de werknemers in vele staatsbedrijven hun werkplek om mee te stappen in de spontane marsen. Ze waren daartoe opgeroepen door oppositiekandidaat Svetlana Tichanovskaja, die in een videoboodschap had gevraagd om in elke stad in opstand te komen. Als zij volgens de officiële kiesresultaten een pijnlijke nederlaag heeft geleden, dan tonen de straatbeelden van gisteren haar overwinning.
De ordediensten bleven dit weekend aan de zijlijn staan. Sinds vorige vrijdag, toen bekend werd hoe brutaal zij in de cellen de opgepakte mensen hebben behandeld
(zie bladzijde 21), hebben ze zich afzijdig gehouden. Optimisten lezen daarin dat zij aan de kant van het volk zijn gaan staan, realisten vermoeden dat ze de opdracht hebben gekregen om zich gedeisd te houden. De regering heeft zelfs een onderzoek beloofd naar de dood van een ongewapende betoger die vrijdag van dichtbij werd neergeschoten.
Is het mogelijk dat Loekasjenko en zijn ordediensten de taaiheid van de betogers hebben onderschat en na vier dagen keiharde repressie hebben vastgesteld dat de betogers telkens weer en telkens met meer de straat opkomen? Welke opties heeft de onpopulaire president nog? De uitgestoken hand van Polen en de Baltische staten, die voorgesteld hebben om te bemiddelen, heeft hij afgewezen. Daarmee heeft hij de afstand tot de Europese Unie, die al beslist heeft om extra sancties in te voeren (zie hiernaast), alleen maar groter gemaakt.
Steun van Poetin?
Dit weekeinde heeft Loekasjenko twee keer met de Russische president Vladimir Poetin gebeld. Daarin zou hij geargumenteerd hebben dat ook in Rusland volksopstanden dreigen, als de opstand in WitRusland niet beëindigd wordt. In Loekasjenko’s retoriek maakt WitRusland nu zijn Maidan mee, de volksopstand die in 2013/2014 de Oekraïense president Janoekovitsj verjoeg.
Het Kremlin zou beloofd hebben Loekasjenko te steunen, als hij daarom vraagt. Maar betekent dat echt dat Rusland de belaagde president te hulp zou komen? Dit is immers geen Maidan: je ziet in Minsk
Dit is geen Maidan. Het lijkt voor Moskou beter om met gekruiste armen toe te kijken hoe Loekasjenko crasht
geen enkele Europese vlag, laat staan EU-politici die het volk aanmoedigen. De strijd in Wit-Rusland gaat niet over de keuze tussen Europa of Rusland, nee, de betogers willen gewoon eerlijke verkiezingen.
Waarom zou Moskou militair tussenkomen in Wit-Rusland? Daarmee zou het zich de woede van de internationale gemeenschap op de hals halen en nog meer geïsoleerd worden. Dan lijkt het veel beter om met gekruiste armen toe te kijken hoe Loekasjenko crasht, om daarna een kandidaat te steunen die iets meegaander is dan de WitRussische alfaman.
Maar zoals altijd met het Kremlin weet niemand wat de strategie en de beweegredenen van Poetin zijn. Een ding is zeker: de betogers in Wit-Rusland laten zich niet afschrikken door de dreigende woorden over een mogelijke Russische interventie.