Indiase oppositie houdt het (te veel) in de familie
blikvanger Sonia Gandhi, oppositieleider tegen wil en dank
De Indiase Congrespartij, de seculiere oppositiepartij tegen premier Modi, raakt niet los uit de wurggreep van de legendarische familie Gandhi. De partij is ten einde raad: de dynastie of de dood?
Wie leidt op dit moment de Congrespartij, de partij die India in de jaren 40 van de vorige eeuw naar de onafhankelijkheid leidde? Het is u vergeven dat u het niet weet, want de partij weet het zelf ook niet meer. Tot mei 2019 stond Rahul Gandhi, aan het hoofd van de seculiere, links georiënteerde partij. Hij is zoon, kleinzoon én achterkleinzoon van voormalige Indiase premiers. Toen sloeg de BJP, de ultrarechtse partij van premier Modi, de Congrespartij knock-out in de verkiezingen (DS 24 mei 2019). De BJP haalde 303 zitjes in het lagerhuis, Congres verschrompelde tot 52. Rahul Gandhi (50) wilde zijn ontslag indienen, maar deed dat uiteindelijk toch niet. Daarop werd zijn moeder Sonia Gandhi (73) interim-voorzitter.
Dat was een blast from the past: zij was al voorzitter tussen 1998 en 2017. Sonia Gandhi was een consensusfiguur, maar ze is niet jong en haar gezondheidstoestand laat te wensen over. Ze overlegt veel met haar zoon maar communiceert weinig naar de buitenwereld. Het jongste jaar verschenen wel af en toe filmpjes of tweets met kritiek van haar zoon op premier Modi. Rahuls statuut is onduidelijk, de stem van de oppositie dus ook.
Tegen die gang van zaken kwam deze week onverwacht fel protest. 23 belangrijke figuren uit de Congrespartij schreven in een open brief dat ze van de Gandhi’s proactieve oppositie verwachten óf ontslag. Er spreekt een duidelijk verlangen naar vers bloed uit die reactie, of toch tenminste naar ‘voltijds en effectief leiderschap’, zoals in de tekst staat. De briefschrijvers zouden de steun hebben van 300 regionale Congres-politici. Dat is een zeldzame kaakslag voor een familie die al sinds 1947 de hoogste macht bekleedt.
Enkele Congres-deelstaatleiders spraken al snel over ‘een brief van dissidenten’. Een lid insinueerde zelfs dat de BJP van Modi achter het manoeuvre zat. De 23 weerden zich in uiterst eerbiedige termen. ‘We hebben gewacht tot na Sonia’s ziekenhuisonderzoek. Als we haar gekwetst hebben spijt ons dat: ze is als een moeder voor de partij.’
Voorzittersverkiezing
Sonia zei in een eerste reactie dat ze ontslag nam, maar dat is ondertussen weer ingetrokken. ‘Over zes maanden’ zou er een interne voorzittersverkiezing komen. In de tussentijd beraadt een partijcommissie zich over de klachten. Wie de geschiedenis van de partij kent, vermoedt al snel dat dit alles dient om het monopolie van de familie te behouden. ‘Rahul komt hier versterkt uit, maar de partij blijft comateus’, besluit nieuwssite The Quint. Een democratische voorzittersverkiezing is volgens sommigen de beste oplossing voor de al jaren aanslepende malaise. Andere leden van Congres zijn daar juist doodsbang voor.
Waarom ligt verandering niet voor de hand? Ten eerste laat Congres starters niet doorgroeien. Lokale afdelingen in het immense en zeer diverse land zijn belangrijk voor de zichtbaarheid van de partij, maar hebben eigenlijk niets te zeggen. Dat beperkt de opwaartse mobiliteit en vergroot het gevoel dat er toch geen alternatief is voor de Gandhi’s in New Delhi.
Ten tweede is er de factie van de loyalisten. Een groepje leiders, vooral aan de top van de partij en in hoge overheidsfuncties, ziet de Gandhi’s als een merknaam en de enige garantie op succes. Zij stellen de machtsconcentratie, die begon bij Indira Gandhi, niet in vraag. Een democratisering brengt ook henzelf in gevaar, want loyaliteit aan de Gandhi-clan levert voordelen en postjes op. Zelfs als de familie aarzelt, wat de afgelopen jaren gebeurde, overtuigen de loyalisten hen om de partij te blijven leiden.
Ten slotte gaat Rahul Gandhi zelf ook niet vrijuit. Hij zit volgens de nieuwszender NDTV te veel in zijn bubbel en praat weinig met leden van Congres buiten Delhi. De nederlaag van 2019 lijkt hij vooral anderen te verwijten, eerder dan te vijlen aan het partijprogramma of de lokale werking. ‘Hij weet wat hij wil, is zeker van zichzelf en vergeeft anderen niet snel’, meent columnist Vir Sangvhi. Vanuit de interne keuken van Congres kan dat zo lijken, maar voor de rest van India is de partij nog steeds een stuurloos schip, met een leider die zich niet profileert zoals een Modi dat kan. Dus rest de vraag waarvoor Congres zal kiezen: de dynastie of de dood?
‘Als we Sonia hebben gekwetst, spijt ons dat. Ze is als een moeder voor de partij’
M. Veerappa Moily, Een van de 23 briefschrijvers