Commissie wil pushbacks kunnen checken
De Commissie zit met verhalen over pushbacks in de Egeïsche Zee in de maag, maar gooit de handen in de lucht. ‘Wij hebben niet de bevoegdheid om dit te onderzoeken.’
‘We kunnen onze Europese grens niet beschermen door de Europese waarden te schenden.’ EU-commissaris voor Binnenlandse Zaken Ylva Johansson was begin juli duidelijk, tijdens een debat in het Europees Parlement naar aanleiding van berichten dat de Griekse kustwacht migranten op reddingsboten zet en achterlaat in de internationale wateren. Volgens de New York Times gaat het sinds maart om minstens 1.072 personen die zo uitgezet werden (DS 28 augustus).
Bij de Commissie is men zich bewust van de impact van berichtgeving in een krant als de NYT. Maar ook daarvoor verklaarde Johansson dat ze ‘de bezorgdheid deelt over berichten van pushbacks, geweld en misbruik’. Die reactie vinden sommige Europarlementsleden en ngo’s iets te makkelijk: ‘Het is niet genoeg om te zeggen dat pushbacks niet toegelaten zijn’, vindt het liberale Europarlementslid Sophie in ’t Veld. ‘De Commissie moet haar verantwoordelijkheid nemen’ en de Europese wetgeving doen naleven.
Geen Europese FBI
‘De Commissie heeft geen bevoegdheden om aantijgingen van wangedrag door lidstaten te onderzoeken’, zegt Adalbert Jahnz, woordvoerder voor migratie. Zoiets als een Europese FBI bestaat niet. ‘We verwachten wel dat in zulke gevallen de nationale overheid een onderzoek voert om de feiten uit te klaren en in gepaste opvolging te voorzien.’ Binnen de Commissie vormen de Europese verdragen de Bijbel en is men als de dood voor bevoegdheidsoverschrijding ten koste van de lidstaten.
De Griekse regering ontkent dat er sprake is van pushbacks of geweld door de Griekse kustwacht. Zij legt de bal in het kamp van Turkije. De beslissing van Erdogan om in maart tienduizenden migranten richting de Griekse grens aan de Evros-rivier te sturen, heeft volgens Athene duidelijk gemaakt hoever de Turkse president wil gaan om Griekenland te destabiliseren. Griekenland vreest een herhaling op de Egeïsche Zee en gaf de kustwacht de opdracht ‘migranten te spotten voor ze in de Europese wateren komen, om zo ongeoorloofde oversteken te beletten’, zei de Griekse minister van Migratie Notis Mitarakis tijdens het debat.
Meekijken over schouder
Maar Frontex dan? Het Europees grensagentschap werd gevoelig versterkt in de nasleep van de migratiecrisis in 2015 en heeft 600 medewerkers om zowel aan de Evros als op de Egeïsche Zee de Griekse kustwacht bij te staan. Maar Frontex fungeert als een soort onderaannemer van de Griekse overheid en kan alleen opmerkingen maken over operaties waarbij het zelf betrokken is, niet over acties van de Griekse kustwacht op zich.
Fabrice Leggeri, de directeur van Frontex, signaleerde tot nog toe één incident, helemaal in het begin van de Frontex-operatie op de Egeïsche Zee: een Deens schip had opdracht gekregen van een Griekse officier om migranten aan boord van een opblaasboot niet te redden, maar terug te duwen richting Turkije. ‘Ik kwam tussenbeide en kreeg de verzekering dat dit niet meer zou gebeuren’, aldus Leggeri in het Europees Parlement. ‘Ik weet dat ngo’s en sommige Europarlementsleden vragen stellen bij situaties die volgens hen neerkomen op pushbacks. Als ik twijfels heb, vraag ik om uitleg bij de Griekse kustwacht.’
Meer kan hij niet doen. Binnen Frontex is er een cel die toeziet op het respect voor de fundamentele rechten van migranten en asielzoekers, maar ook dan is het aan de Griekse overheid om aantijgingen te onderzoeken.
Bij de Commissie wil men niet weten van de kritiek dat Griekenland gespaard wordt omdat een herhaling van 2015 tot elke prijs vermeden moet worden. Eind september zal Johansson een nieuw voorstel op tafel leggen voor de hervorming van het Europees asiel- en migratiebeleid. Daarbij zal ze voorstellen om een systeem te creëren om berichten van pushbacks te kunnen verifieren door een Europese instantie.
Want het probleem gaat verder dan Griekenland, erkende Johansson: ‘We moeten meer doen om erop toe te zien dat lidstaten de Europese wetgeving en de fundamentele rechten respecteren terwijl ze onze buitengrenzen beschermen.’ De vraag is of de lidstaten zullen aanvaarden dat Frontex of het Europees Bureau voor de Grondrechten meekijkt over de schouder van hun grenswachten.
‘We moeten erop toezien dat lidstaten de fundamentele rechten respecteren terwijl ze onze buitengrenzen beschermen’
Ylva Johansson Europees commissaris voor Binnenlandse Zaken