Een goed vaccin of een snel vaccin?
Jan Rosier, gewoon hoogleraar UCD Dublin/KU Leuven; Petra De Sutter, hoogleraar UZGent, Europarlementslid Groen; Jan De Maeseneer, Vakgroep Volksgezondheid en Eerstelijnszorg, UGent; Yannis Natsis, Management Board member European Medicines Agency, Thierr
RACE NAAR HET VACCIN Dat een farmareus zich nu al indekt tegen eventuele schadelijke bijwerkingen van zijn coronavaccin, vinden experts verontrustend.
Tientallen ondernemingen zijn een coronavaccin aan het ontwikkelen. De innovatiedruk en de snelheid waarmee dat gebeurt, zijn duizelingwekkend. Sommige projecten doen de wenkbrauwen fronsen, zoals Vladimir Poetins ‘Sputnik V’-project of ‘Operatie Warp Speed’ van Donald Trump. Ondernemingen doen er alles aan om de ontwikkelingstijd maximaal te reduceren. Ze willen bij de eerste zijn die het vaccin op de markt brengen.
Geneesmiddelenontwikkeling vraagt een stapsgewijze aanpak. De overgang naar een volgende ontwikkelingsfase gaat gepaard met moeilijke discussies. Het is niet altijd mogelijk om tijd te winnen door opeenvolgende fasen te overlappen. In normale omstandigheden wordt een geneesmiddel ontwikkeld tot er voldoende informatie is om te besluiten dat het veilig en werkzaam is. Dan pas ontvangen de regulatoren de informatie en volgt een kritische evaluatie. In technische termen luidt het dat het geneesmiddel of vaccin een zekere mate van ‘maturiteit’ heeft bereikt. Dat wil zeggen dat het grondig bestudeerd werd.
Subtiel spel
Niet alleen de snelheid waarmee vaccins worden ontwikkeld verontrust ons, maar ook de eis van de Britse farmaonderneming AstraZeneca. Dat bedrijf wil niet aansprakelijk worden gesteld als hun (te) snel ontwikkelde vaccins nevenwerkingen zouden vertonen. Minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD) verklaarde onlangs in de Kamercommissie hoe subtiel dit wordt gespeeld: de EU-lidstaten worden verplicht het farmaceutische bedrijf te behoeden voor schadeclaims.
Het kan niet dat de samenleving het gelag betaalt van de furie waarmee de farmabedrijven elkaar bekampen om de eerste te zijn. Het zou weleens kunnen dat het vaccin waarvan de ontwikkeling trager en zorgvuldiger gebeurt een grotere en duurzamere beloning is voor de inspanningen van die samenleving dan de gesofisticeerde maar te snel ontwikkelde producten. Zoals econoom Gert Peersman in zijn column schreef (DS 1 september), is er minder economische schade als we de maatregelen behouden dan als we ze opschorten. Het is dus goed om geduld uit te oefenen en voorzichtig te zijn tot een goed bestudeerd vaccin beschikbaar is.
Proefpersonen
Vorig jaar betaalde een Amerikaans farmaceutisch bedrijf 8 miljard dollar aan schadeclaims. Farmaceutische bedrijven zijn de dreiging die boven
Het is goed om geduld uit te oefenen en voorzichtig te zijn tot een goed bestudeerd vaccin beschikbaar is
hun hoofd hangt meer dan moe. Dat verklaart waarom AstraZeneca zijn aansprakelijkheid weigert voor de nevenwerkingen.
Dat is een gevaarlijk precedent dat zonder twijfel tot navolging zal leiden. Ook voor de samenleving zal het niet zonder gevolgen blijven. Stel dat academisch en publiek basisonderzoek leidt tot een uitzonderlijk effectief kandidaat-geneesmiddel voor de behandeling van pancreaskanker. Een onderneming, die de hoge maatschappelijke en medische nood voor dat geneesmiddel kent, ontwikkelt het razendsnel. Waarom zou ze dan aansprakelijk willen zijn voor de nevenwerkingen van een (te) snel ontwikkelde behandeling als dat niet moest voor een coronavaccin?
Nochtans is het logisch dat een onderneming die een product op de markt brengt en daar profijt van heeft, ook de kosten draagt van de schadelijke gevolgen ervan. Noblesse oblige. Ondernemingen kunnen zich daartegen beschermen door een aansprakelijkheidsverzekering af te sluiten.
Maar daar blijft het niet bij. Als we deze weg inslaan, en geneesmiddelen veel te vlug op de markt worden gebracht, zullen patiënten niet meer behandeld worden met grondig bestudeerde geneesmiddelen. Ze zullen functioneren als proefpersonen die blootgesteld worden aan minimaal en te snel ontwikkelde geneesmiddelen. Zo verandert medicamenteuze zorg in één groot klinisch researchproject. De overheid die al investeerde in basisresearch en een hoge prijs moest slikken, betaalt een deel van de ontwikkeling en, als het misloopt, ook de schadeclaims.