‘Corona opende de deur voor een nóg verstikkender grensbewaking’
Al vier weken raakt een Deense tanker met 27 migranten aan boord niet aan land. In Zuid-Europa wordt de bewaking van de buitengrenzen een steeds brutere aangelegenheid. ‘En eigenlijk zijn we daar hier blij om.’
Het is te zeggen: de opvarenden werden op een ander schip in quarantaine gezet. Een paar dagen eerder was er pas na dagen getouwtrek hulp gekomen voor de Louise Michel, het schip dat gefinancierd wordt door de Britse kunstenaar Banksy. De Louise Michel dreigde te kapseizen omdat het te veel mensen vervoerde.
Dat soort situaties is niet helemaal nieuw. Twee jaar geleden stond Europa op
Jacob Berkson stelten, omdat de Aquarius – een ngo-schip met meer dan 600 migranten aan boord – nergens welkom was. Dat scenario heeft zich sindsdien een paar keer herhaald. Maar tegenwoordig duurt het wel steeds langer voor er een oplossing gevonden wordt. Ook opvallend: het leidt tot steeds minder internationale aandacht. Terwijl er nog steeds mensen verdrinken in de Middellandse Zee – tussen 1 januari en vrijdag ging het om 558 migranten. Twee weken geleden stierven er nog 45 mensen voor de kust van Libië.
‘Er lijkt een strategie achter te zitten’, zegt Mattea Weihe van Sea Watch. ‘De overheden sturen het signaal uit dat schepen die iemand redden er vervolgens wel alleen voor staan. Er is geen enkele solidariteit. Men maakt ons het werk ook op andere manieren onmogelijk. De Sea Watch 3, een van onze andere schepen, ligt momenteel aan de ketting in Porto Empedocle, ook op Sicilië. Zogezegd heeft het technische gebreken, maar je voelt dat die beslissing vooral politiek gemotiveerd is. Het zijn nieuwe stappen in de criminalisering van ons werk. Dat heeft er al toe geleid dat we in de Egeïsche Zee, tussen Turkije en Grie
‘Onlangs belde ik de Italiaanse kustwacht. Ze waren erg vriendelijk … tot ze hoorden dat ik bijstand vroeg voor een migrantenboot’ Woordvoerder ngo Alarm Phone
regering alle verhalen – ondanks de foto’s, video’s en getuigenissen – simpelweg afdoet als “fake news” of “Turkse propaganda”’, zegt Keady-Tabbal. ‘Tot op heden is er geen enkel onderzoek opgestart. Ook Frontex (het Europese agentschap voor de bewaking van de buitengrenzen, red.) onderneemt niets. Ze zijn daar nochtans met meer dan 600 mensen actief. Dat maakt ze impliciet betrokken.’
Hier en daar duiken er zelfs verhalen op die duiden op een expliciete betrokkenheid van Frontex. In het voorjaar was er een conflict met enkele Deense Frontexagenten. Die hadden met hun schip 33 migranten uit zee geplukt. Vervolgens kregen ze van hun lokale Frontex-chef – een Griek – de opdracht om die mensen weer in hun bootje te zetten. Dat weigerden ze. Er zijn ook pushbackgetuigenissen waarin migranten vertellen over de aanwezigheid van Italiaanse en Duitse agenten.
Maar vanuit Brussel komt er nauwelijks reactie. Ylva Johansson, de bevoegde commissaris, zei eerder dat ze bezorgd is over de berichten over Griekse pushbacks, maar ze voegde eraan toe dat ze ‘niet de macht heeft om de waarachtigheid ervan te onderzoeken’.
In de duik
De Europese Commissie en de Europese lidstaten lijken weinig zin te hebben om met grote principes te zwaaien. De vorige Griekse regering van de linkse premier Alexis Tsipras voerde geen knuffelbeleid ten aanzien van de migranten, maar de rechtse regering van Mitsotakis schakelde nog een paar versnellingen hoger, niet alleen in de Egeïsche Zee. Ze wierp administratieve hordes op voor mensen die asiel willen aanvragen. Ze besliste dat vluchtelingen wier aanvraag is goedgekeurd na dertig dagen (en niet meer na zes maanden) alle steun en opvang verliezen. En ze ondernam, in coronatijden, niets voor de 13.000 mensen die vastzitten in het opvangkamp Moria op Lesbos. Moria was eigenlijk bedoeld voor 2.500 vluchtelingen. Vorige week brak er … covid-19 uit.
Toch prees Ursula von der Leyen de
Grieken eerder dit jaar, vlak nadat Erdogan de deuren had opengezet. De Commissievoorzitster zei dat ze ‘het schild’ vormen voor de rest van het continent. Dat klopt in zekere zin: minder mensen raken Europa in. Maar het heeft de brute omgang met migranten, desnoods met de dood tot gevolg, wel genormaliseerd.
‘Dat is ook óns probleem’, zegt Erik Marquardt, Europees Parlementslid voor de Duitse groenen. Hij is een van de Europese politici die het nog volop opnemen voor migranten en vluchtelingen. ‘Het
Linda Polman gebeurt immers in de duik. Ik zal het nooit eens zijn met een pushbackbeleid. Maar helemaal wraakroepend wordt het, als zo’n beleid ingevoerd wordt zonder dat het ooit beslist werd. Je kunt niet zomaar doen wat je wil, als regering. Als Mitsotakis dat soort stappen wil zetten, moet hij er een meerderheid voor zoeken. Dat doet hij niet. Hij ontkent botweg wat er aan de gang is.’
Niemand wil ze
Zoals Marquardt zijn er, zeker buiten Duitsland, niet meer zoveel. Het nieuwe, progressieve stadsbestuur van Marseille liet deze week weten dat het zijn haven opent voor bootmigranten, maar dat is een uitzondering. Veel vaker gaat het beleid een andere richting uit. Soms komt er expliciete steun voor de Grieken. Deze week bood de Oostenrijkse regering – de coalitie van de christendemocraat Sebastian Kurz en de groenen dus – de ploeg van Mitsotakis bijvoorbeeld nog 2 miljoen euro steun aan om hen bij te staan in de grensbewaking. Soms wordt het Griekse beleid ook gewoon gekopieerd. Landen als Slovenië of Kroatië treden keihard op, om nog te zwijgen van Hongarije. En soms kijkt men de andere kant op. In de regeringsonderhandelingen hier te lande lijken de progressieve partijen voorlopig weinig zin te hebben in al te veel migratiediscussies. Ook links kijkt angstig naar opinieonderzoek over vluchtelingen.
‘En dat zal niet veranderen’, zegt Linda Polman botweg. De Nederlandse journaliste schreef vorig jaar, met Niemand wil ze hebben, een striemende aanklacht tegen het Europese vluchtelingenbeleid. ‘Ook linkse politici durven het nauwelijks nog voor de vluchtelingen op te nemen. Er zijn gewoon geen stemmen mee te winnen. (nadrukkelijk) We willen die mensen gewoon niet. Zoals we ze nooit gewild hebben. Ik heb net de programma’s van de Nederlandse partijen voor de verkiezingen van volgend jaar uitgevlooid: geen enkele partij durft nog een vluchtelingvriendelijk beleid te verdedigen. Eigenlijk is iedereen hier blij dat de Grieken, de Italianen en de Maltezen die mensen terugdringen.’
Toch gelooft Polman niet dat het op die manier goedkomt. ‘Integendeel, ik vrees dat het helemaal de verkeerde kant uitgaat’, zegt ze. ‘Je kunt de muren van Europa immers niet dichtmetselen, hoe graag je dat ook wil. Eigenlijk komen er op dit moment helemaal niet zoveel mensen onze kant op, zeker niet als je vergelijkt met de internationale migratiecijfers. We zouden ze makkelijk kunnen opvangen. Maar de situatie kan heel snel omslaan. Wat zullen we doen als er over een paar jaar weer honderdduizenden mensen zich aan de tocht wagen? Ach, het is je reinste struisvogelpolitiek. En de afgelopen maanden is het er niet beter op geworden. Terwijl iedereen met corona bezig was, konden regeringen hun aanpak ongestoord verharden. Het is dieptragisch.’
Ruud Goossens
‘Ook linkse politici durven het nauwelijks nog voor vluchtelingen op te nemen. Er zijn gewoon geen stemmen mee te winnen’ Nederlandse journaliste