Het moest ‘avanti’ gaan, maar Vivaldi hapert al bij start
Nog voor de federale onderhandelingen echt begonnen zijn, blijkt hoe fragiel het vertrouwen is rond de tafel. Een reeks gemiste oproepen en slordige eindredactie deden het schip al bijna kapseizen.
Elke regeringsvorming kent haar crisis, maar meestal dicht bij de landing eerder dan vlak voor de start. Toch begonnen de onderhandelingen over een vierseizoenencoalitie van socialisten, liberalen, groenen en CD&V gisteren meteen met een valse noot toen een zichtbaar ontstemde Joachim Coens voor de start van het partijbureau van CD&V verklaarde dat ‘het project onder druk’ stond.
‘Wij hebben vorige week duidelijke afspraken gemaakt over een aantal thema’s die we op een bepaalde manier opgelost willen zien en ik heb niet de indruk dat dat voorlopig zo is’, aldus Coens. Die ochtend had de voorzitter in een interview in De Standaard al duidelijk gemaakt wat dat zou betekenen: ‘Ze zullen rekening moeten houden met ons, of we doen niet mee. De nota die we deze week opstellen, wordt cruciaal.’
Precies die nota blijkt gisterochtend het grote probleem. Tot grote verbijstering van Coens staat er bijvoorbeeld niet langer in dat er alleen bij consensus binnen de meerderheid beslist kan worden in ethische dossiers. CD&V verliest zo haar vetorecht in het abortusdossier.
Onbereikbaar
Meteen gaan alle alarmbellen af. Tot overmaat van ramp kan Coens preformateur Egbert Lachaert niet bereiken voor tekst en uitleg aangezien Lachaert zijn eigen partijbureau voorzit. Coens voelt zich vernederd, terwijl uitgerekend hij misschien wel de grootste gok van alle voorzitters van de onderhandelende partijen neemt. Nog maar vorige week stak hij zijn nek uit door te verklaren dat de coalitievorming ‘avanti’ moest gaan. Nu moet hij met weinig in handen een vervelende stand van zaken geven bij partijleden die nog steeds sterk verdeeld zijn over de toetreding tot Vivaldi.
Op dat partijbureau delen ook de grootste voorstanders van Vivaldi de frustratie van de voorzitter. ‘Iedereen zat nu op dezelfde lijn: we laten niet met ons sollen’, vertelt een aanwezige. De partij wil zwart op wit een aantal voorafgaande garanties krijgen of schuift niet aan bij verder overleg. Maar de stekker gaat er niet uit. ‘Laat ons die woorden niet gebruiken’, was het karige commentaar achteraf bij Coens.
‘Materiële fout’
De hele episode wordt met grote ogen gadegeslagen bij de andere partijen, die niet goed weten waar
Coens precies over struikelt. Het interview van Groen-onderhandelaar Kristof Calvo in De ochtend op Radio 1 wordt herbeluisterd om te horen of die iets verkeerd gezegd zou hebben. Niemand begrijpt wat Coens bezielde.
Pas in de loop van de dag stellen preformateurs Lachaert en Conner Rousseau (SP.A) vast dat de onderhandelingsnota ‘materiële fouten’ bevat. Een sherpa zou volgens onze
‘Coens veroorzaakt op deze manier langs alle kanten onrust. Niet het minst in zijn eigen partij’
informatie in een laatste revisie van de basiseisen vergeten zijn om de afspraken rond het abortusdossier op te nemen. Vervolgens werd de tekst niet meer nagelezen door Lachaert – die tot nu toe de pen vasthield van de onderhandelingstekst.
‘Een pure materiële fout’, zo garandeerden Lachaert en Rousseau ’s namiddags tijdens een gesprek met Coens. Hij krijgt dus de garantie dat er alleen in consensus beslist wordt in ethische dossiers. ‘Een storm in een glas water’, oordeelt een onderhandelaar.
Die uitleg maakte dat de onderhandelingen verder kunnen, al werd een gepland voorzittersoverleg uitgesteld tot vandaag.
Bij CD&V illustreert ‘het excuus’ van Lachaert net het probleem. ‘Een dt-fout, dat is een vergissing. Een cruciale eis van ons vergeten op te nemen, is toch wel een ander paar mouwen. En dat terwijl iedereen goed weet hoe gevoelig dit ligt voor ons.’ Het gevoel dat overheerst bij CD&V, is dat de partij niet voor vol aangezien wordt.
Fragiel
De hele episode toont nog maar eens hoe fragiel het vertrouwen momenteel nog is tussen de zeven partijen. Het toont ook dat CD&V zich nog altijd niet op haar gemak voelt in deze voor de partij atypische coalitie.
De partij kijkt nu vooral naar de andere partijen om het vertrouwen te herstellen. Maar ook daar was er gisteren frustratie over de aanpak van Coens, die leek te onderhandelen voor de camera’s. ‘Dit had toch wel op een andere manier uitgeklaard kunnen worden dan via al die heisa’, zucht een onderhandelaar. Nog een andere: ‘Coens veroorzaakt op deze manier langs alle kanten onrust. Niet het minst in zijn eigen partij.’ Het resultaat: ‘Een halve dag nodeloos verloren.’
En dat terwijl de echt lastige klippen nog moeten worden genomen in de komende dagen. De knelpunten zijn bekend: wat met de kernuitstap tegen 2025? Hoe meer investeren in gezondheidszorg en veiligheid zonder de begroting verder te laten ontsporen? Wat zijn ‘rechtvaardige belastingen’ en hoe ze verzoenen met de liberale eis om de belastingen net te verlagen?
Veel hordes
En, last but not least, wie wordt eerste minister? Op de groenen en de SP.A na, vindt elke partij wel dat zij de ideale kandidaat in huis heeft. Zo schoof MR-voorzitter GeorgesLouis Bouchez vorig weekend openlijk Sophie Wilmès naar voren en zei hij de eerdere kandidatuur van PS-voorzitter Paul Magnette ‘ongeloofwaardig’ te vinden. Het tekent de onderlinge na-ijver aan Franstalige kant tussen liberalen en socialisten.
Er zijn nog veel hordes te nemen. Zonder betere afspraken en groter onderling vertrouwen ziet lang niet iedereen de onderhandelingen goed aflopen. ‘Er kunnen en zullen nog heel wat obstakels opduiken vooraleer die vlieger aan de grond staat. Als hij al grond raakt’, besluit een CD&V’er.
‘Een dt-fout, dat is een vergissing. Een cruciale eis van ons vergeten op te nemen, is toch wel een ander paar mouwen’