Is Antwerpen de veiligste grootstad in België?

Bart De Wever (NVA) op VRT en VTM

Het chronische drugsgeweld in Antwerpen noopt het stadsbestuur tot ‘Operatie Nachtwacht’. Ook al viseren de kalasjnikovs en granaten de doorsnee Antwerpenaar niet, de openbare orde is er ernstig door verstoord. ‘Voor mijn stad vind ik dit verschrikkelijk, want wij doen het echt goed’, zei een geïrriteerde burgemeester Bart De Wever (N-VA) zondag in De zevende

dag. ‘Wij zijn de veiligste grootstad van België.’ Hij herhaalde die boodschap ook in VTM Nieuws.

Met meer dan honderd drugsgerelateerde geweldincidenten sinds 2017 (DS 7 september) lijkt de titel van ‘veiligste grootstad van België’ weinig aannemelijk. Om dat na te gaan moet eerst worden bepaald wat een grootstad is. Een officiële (Belgische) definitie daarvan bestaat niet. Het zijn niet de ‘centrumsteden’: dat is een eerder bestuurskundige term van de Vlaamse overheid. ‘Als we in Belgisch wetenschappelijk onderzoek spreken over de grootsteden, dan hebben we het meestal over de “G5”: Brussel-stad, Antwerpen, Gent, Charleroi en Luik’, zegt criminoloog Wim Hardyns (UGent), die zich specialiseerde in onder meer data en criminaliteit.

Die vijf steden hebben elk minstens ongeveer tweehonderdduizend inwoners. Het kabinet-De Wever maakt zelf ook de vergelijking met die vier steden, al neemt het daarbij het volledige Brussels Hoofdstedelijk Gewest in rekening.

Een tweede aspect is hoe je de criminaliteit in een gebied meet. De meest rechttoe rechtaan manier zijn de statistieken die de federale politie bijhoudt. Wanneer de data voor de G5 tegen elkaar worden afgezet, blijkt daaruit dat Antwerpen vorig jaar het minste aantal feiten per honderd inwoners telde: net geen twaalf, tegenover 12,24 voor Gent.

Die politiestatistieken zijn nuttig, maar Hardyns wijst erop dat ze ook veralgemenen: ze gaan over alle soorten criminaliteit, van fietsdiefstallen tot moord. ‘Het kan zijn dat de verhoudingen veranderen wanneer je bijvoorbeeld op drugs focust.’ Dat is ook het geval: als we alleen kijken naar drugsfeiten, dan ‘scoort’ Antwerpen slechter dan Charleroi en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Maar ‘drugs’ is met uitstek een vorm van haalcriminaliteit: hoe meer de politie erop werkt, hoe meer feiten ze opspoort.

Hardyns: ‘Geregistreerde feiten afzetten tegenover het inwonersaantal is ook riskant omdat je dan geen rekening houdt met passanten, zoals toeristen of pendelaars, wat bijvoorbeeld voor auto-inbraken relevant is. Ten derde is het ook nodig om rekening te houden met het veiligheidsgevoel van de burgers zelf, die we hebben gemeten met de Veiligheidsmonitor.

Veiligheid is een gelaagd begrip.’

Al die overwegingen maken een vergelijking tussen steden moeilijk, iets waar de federale politie zelf voor waarschuwt in een nota bij de statistieken. ‘Uiteraard is veiligheid een gelaagd concept,’ reageert de woordvoerder van De Wever, ‘al scoort Antwerpen wat het veiligheidsgevoel betreft ook zeer goed. Het vertrouwen in de politie is sterk gestegen, al kan die positieve trend onder druk staan door de geweldincidenten zoals we die sinds 2017 optekenen.’

Conclusie: Op basis van de geregistreerde criminaliteit telt Antwerpen van alle grote Belgische steden het laagste aantal feiten per honderd inwoners. De uitspraak van De Wever klopt, al is de realiteit veel complexer dan ze in statistieken wordt gevat. We bestempelen de uitspraak als ‘waar’.