De beste relance? Een regering. Presto!
Nooit was een regering vormen makkelijker. Toch als het gaat om zaken die er vandaag echt toe doen. Zelden lagen de kaarten makkelijker voor een groot compromis of zelfs een zinvol project. Dat is het heerlijke aan België. We staan met zoveel zaken zo hopeloos achter, dat een paar prioriteiten aanpakken kan volstaan om iedereen te laten winnen.
Wat zijn de uitdagingen? Onze economische groei ligt al lang te laag – terecht een grote liberale bekommernis. Dat komt niet alleen door corona. Onze slabakkende productiviteit is een structurele handicap. Als we hogere lonen willen, betere gezondheidszorg, hogere pensioenen en een performante sociale zekerheid – terechte bekommernissen van links – hebben we groei nodig. Al járen krijgen we hetzelfde advies van de Oeso en de Europese Commissie: investeer in zaken die de productiviteit vooruithelpen: infrastructuur, onderzoek, innovatie en de klimaattransitie.
Het verdrinkt in al het coronanieuws, maar de ijsbergen en gletsjers smelten in recordtempo, terwijl op het land massieve branden woeden. Een recente studie suggereert dat we op het ergst mogelijk traject zitten. En een duurzame planeet, dat is toch echt de corebusiness van de groenen (hoewel ze dat weleens willen vergeten). Europa geeft meer steun dan ooit. Subsidies, leningen, herziene begrotingsregels. Corona heeft zaken mogelijk gemaakt die een jaar geleden ondenkbaar waren.
Sociale rechtvaardigheid dan. Zelden sloeg een crisis ongelijker toe. Sommigen hebben de tijd van hun leven gehad en hebben een dikkere spaarboek dan ooit. Anderen zitten op hun tandvlees. Lees het interview met acteur Johan Heldenbergh (DS 5 september). Dat komt boven op een structureel gebrek aan vooruitgang voor mensen die al langer krap zaten. Veel pensioenen en uitkeringen zijn te laag. Hoe beschamend is het dat supermarkten acties ondernemen tegen lege brooddozen in een land dat graag te koop loopt met zijn ‘superieure sociale zekerheid’?
Als het over belastingen gaat, moeten we eindelijk doen wat gezaghebbende instanties al jaren zeggen: kom tot een betere mix. Verminder belastingen op arbeid, zeker op werknemers die braaf hun belastingen betalen. Verhoog de belasting op vervuiling in plaats van mensen met auto’s te betalen. Voer een meerwaardebelasting in, zoals de Oeso zegt. Maar ook: verlaag belastingen en maak overheidsuitgaven efficiënter.
Moeten de arbeidsmarkt en de sociale zekerheid dan niet structureel en doortastend hervormd worden? Absoluut. Zal dat moeilijk liggen in een Vivaldi/Avanti-coalitie? Absoluut. Maar die hervormingen waren het best gebeurd toen de zaken goed gingen. Zweeds heeft een immense kans laten liggen. Denk aan de arbeidsdeal die er nooit kwam. De prioriteit is nu de economie weer op gang te brengen.
Hoeveel mag dat kosten? De begroting is normaal een splijtzwam tussen links en rechts. Maar godzijdank is ook daar corona. Keynes is back with a vengeance. De orthodoxie van weleer is verlaten, tot in Berlijn en Frankfurt. Er wordt geld gedrukt dat het een lieve lust is. Er worden schulden gemaakt als waren het suikerspinnen op de kermis.
De markten zijn blijkbaar niet ongerust. Integendeel. Dat geeft voluntaristische politiek meer ruimte dan ooit.
Wat werkelijk geen enkele internationale instantie ons adviseert, is dit: verspil 15 maanden na de verkiezingen, nota bene tijdens de ergste crisis in zeventig jaar, nog wat meer tijd aan eindeloze discussies over een staatshervorming. Let op, dat is een legitieme discussie. Maar niemand heeft een uitgewerkt plan, toch zover we weten. Laat staan dat er maar een begin van consensus is. Het is niet het moment.
De grootste staatshervorming die we snel nodig hebben, is een regering met volheid van bevoegdheid, die een deugdelijk, rationeel beleid voert. Want de laatste maanden hebben we weer surrealistische taferelen van wanbeleid meegemaakt. (Deels onder impuls van de partijen die nu aan zet zijn.)
Voor mij is de grote test deze: komt er een regeerakkoord dat de basis kan vormen voor deugdelijk beleid? Wat de partijen nu moeten doen, is lijnen uitzetten. Prioriteiten bepalen. That’s it. Niet voor de zoveelste keer à l’improviste in nachtelijke onderhandelingen punten en komma’s van beleid bepalen in een gedetailleerd regeerakkoord. Zet er niets in wat niet doordacht is. Laat die uitwerking aan experts.
Want als we de voorbije maanden iets hebben geleerd, dan is het dat we, hoewel we graag morren en zagen, alles bij elkaar een behoorlijk civiel volkje zijn. We laten ons met gemak opsluiten, we houden ons braafjes aan waanzinnige regels. En experts laten zich met verbazend groot gemak opvorderen om mee over beleid na te denken en het uit te werken, zelfs ’s nachts of tijdens de weekends. Maak daar gebruik van.
Wat de partijen nu moeten doen, is lijnen uitzetten. Prioriteiten bepalen.
Ive Marx is hoogleraar (UAntwerpen) en doceert vooral in de opleiding sociaaleconomische wetenschappen. Zijn column verschijnt tweewekelijks op dinsdag.