Een onafgewerkte partituur die bekend in de oren klinkt

Vivaldi wordt een onuitgegeven coalitie van zeven partijen. De onderhandelingsnota leest voorlopig als een klassiek compromis à la belge en als een lijstje nog uit te klaren netelige kwesties. Vooral wanneer ze geld kosten.

De Standaard kreeg de onderhandelingsnota te zien waarmee preformateurs Egbert Lachaert (Open VLD) en Conner Rousseau (SP.A) een Vivaldi-coalitie willen smeden van liberalen, socialisten, groenen en CD&V. Het is een werkstuk van 96 pagina’s dat ambitieus van wal steekt: ‘De politieke partijen die aan de regering werken, willen samen een krachtig antwoord bieden op de uitdagingen, en de hoop en het vertrouwen terugbrengen dat het morgen in ons land beter kan en zal gaan voor iedereen.’

Voorlopig is het onduidelijk hoe ‘krachtig’ het beloofde antwoord wordt. Enerzijds ademt het compromis continuïteit, eerder dan vernieuwing. Anderzijds zijn de meer controversiële kwesties van het akkoord nog steeds niet uitgepraat.

Gezondheid

De preformateursnota begint uiteraard met gezondheidszorg en de bestrijding van de covid-19-pandemie. Het bestrijden van coronamoeheid, inzetten op preventie en de aanpak van een mogelijke volgende pandemie zijn logische werven. Concreet stelt de regering een commissaris aan die het beleid van de federale overheid en de deelstaten moet stroomlijnen. Een te schrijven generiek pandemisch noodplan moet België voorbereiden op een volgende pandemie.

De huidige coronacrisis leidde de voorbije maanden tot een extra financiering van de gezondheidszorg voor 1,2 miljard euro. Daarnaast wordt de jaarlijkse groeinorm voor de uitgaven in de gezondheidszorg opgetrokken, maar over het cijfer bestaat nog geen overeenstemming. In de teksten is sprake van 2,5 procent, een procentpunt meer dan tot nog toe. De hervorming van de ziekenhuisfinanciering, die onder minister Maggie De Block (Open

VLD) is opgestart, wordt voortgezet, en de evenwichtsdotatie waarmee tekorten in de sociale zekerheid met belastinggeld worden bijgepast, wordt voor onbepaalde tijd verlengd.

Ook de uitkeringen gaan omhoog. Over het verhogen van de minimumpensioenen naar 1.500 euro per maand bestaat wel nog discussie. En dat terwijl de pensioenleeftijd, die door de regering-Michel naar 67 jaar tegen 2030 werd opgetrokken, niet langer ter discussie staat.

De Vivaldi-partijen willen de laagste uitkeringen verhogen tot de armoedegrens. Voor werkenden met een lager loon kunnen er fiscale maatregelen komen om hun nettoloon op te krikken. Een pensioenbonus voor wie langer werkt, ligt op tafel.

Staatshervorming en ethiek

De stelling van minister Pieter De Crem (CD&V), gisteren in De Standaard, dat Vivaldi doofstom blijft voor de ethische en communautaire verzuchtingen van CD&V, verdient nuance. De ethische dossiers zullen in consensus beslist worden. CD&V heeft dus een vetorecht. Het hangende abortusvoorstel komt op de lange baan. Ook communautair krijgt CD&V een voorafname. Twee ministers modereren een ‘breed democratisch debat en interpartijenoverleg’. Homogene bevoegdheidspakketten zijn het doel, met tweerichtingsverkeer als startpunt: in de richting van de federatie of in de richting van de gemeenschappen en gewesten. Maar er is geen sprake om de gezondheidszorg opnieuw naar het federale niveau te brengen, zoals Groen vroeg en Open VLD suggereerde. Om CD&V verder te paaien, wordt de verklaring ter herziening van de grondwet bij aanvang van de legislatuur gepubliceerd. Er komt ook een voorstel om de maximale duur van de formatie grondwettelijk te verankeren. Dat laatste is een van de manieren om het geloof in de politiek op te krikken, iets waar de nota een apart luik aan wijdt. Zo moet het via een burgerinitiatief mogelijk worden om wetsvoorstellen te laten behandelen. En Vivaldi wil de regels rond politieke advertenties via sociale media actualiseren.

Binnen en buiten de spertijd moet er een uitgavenplafond komen. Daarbij wordt de strijd aangebonden tegen fake news.

Asiel en Veiligheid

Er worden extra investeringen in de veiligheidsen inlichtingendiensten en in Justitie beloofd. Een deel ervan zal naar informatisering gaan. Tegelijk wordt de rekrutering voor de politie (nogmaals) hervormd. De onderhandelaars mikken ook op een gespecialiseerde instroom voor de gerechtelijke politie en de oprichting van een specifieke dienst die zich bezighoudt met de strijd tegen de internationale drugstrafiek, naar het voorbeeld van de Amerikaanse DEA. Alles samen wil men minstens

1.400 agenten per jaar aanwerven.

Inzake Justitie wordt de hervormingstrein van minister Koen Geens (CD&V) vooral verdergezet. Ook wat Asiel en Migratie betreft, is er continuïteit. Wel onder

De doelstelling om de uitstoot van broeikasgassen sneller omlaag te halen, kan tot conflict leiden met vooral de Vlaamse regering die ‘realistisch’ wil blijven

Over het optrekken van de minimumpensioenen naar 1.500 euro per maand bestaat nog discussie. Dat de pensioenleeftijd op 67 blijft tegen 2030, is wel al duidelijk

schrijft Vivaldi uitdrukkelijk de bereidheid om het beleid te stroomlijnen met internationale verdragen – het moet een stijlbreuk suggereren met het beleid van voormalig staatssecretaris Theo Francken (N-VA). Tegelijk gaat de capaciteit van de gesloten centra omhoog, criminelen krijgen er voorrang. Gezinnen met kinderen komen daar niet langer terecht. Het voorakkoord wil meer investeren in terugkeer, zowel vrijwillig als verplicht. De voorwaarden tot gezinshereniging zullen strikter worden gecontroleerd en mogelijk worden herzien.

Klimaat

Waar het beleid echt een nieuwe bocht zou inslaan, staat nog erg veel tussen haakjes. Zo blijft de vraag open of de regering voor een volledige kernuitstap gaat tegen 2025.

Op een aantal vlakken is de lat al wel op duidelijke hoogte gelegd. Zo willen de Vivaldi-partijen dat alle nieuwe bedrijfswagens vanaf 2026 broeikasgasvrij zijn. Wie geen bedrijfswagen heeft, kan een mobiliteitsbudget krijgen van zijn werkgever.

De onderhandelaars steunen ook de Europese doelstelling om de uitstoot van broeikasgassen sneller omlaag te halen, met een daling van 55 procent tegen 2030. Daar ligt een potentieel conflict met vooral de Vlaamse regering die ‘realistisch’ wil blijven.

Fiscaal

‘De regering zal een billijke bijdrage vragen van de individuen met de allersterkste schouders, met respect voor het ondernemerschap.’ Deze passage moet de kapstok vormen voor een of andere vorm van vermogens(winst)belasting. Volgens onze informatie ligt alles nog op tafel, gaande van een verlaging van de roerende voorheffing in ruil voor een meerwaardebelasting tot het herstel van de effectentaks die de regering-Michel invoerde.

Het akkoord mikt op een brede fiscale hervorming. De lasten op arbeid ‘naar andere bronnen’ verschuiven, vormt het uitgangspunt. Het mes gaat in allerlei gunstregimes, zoals dat van de sporters. Tegelijk wordt gedacht aan een verdubbeling van het belastingkrediet voor kinderen ten laste en een uitbreiding van de belastingvermindering voor kinderoppas.

De fiscale regularisatie, die de vorige regering opnieuw invoerde, wordt mogelijk stopgezet. Daarnaast ligt de verlenging op tafel van een aantal maatregelen om de solvabiliteit van de ondernemingen te versterken. Het gaat onder meer over de verhoogde investeringsaftrek en de fiscale aanmoediging om de komende jaren de winst binnen de onderneming te houden. Er wordt bekeken of de vrijstelling van sociale bijdrage voor de aanwerving van de eerste werknemer wordt verlengd en uitgebreid.

Er wordt ook gedacht aan een btw-verlaging naar 6 procent voor energiebesparende renovaties en een uitbreiding van het tarief van 6 procent voor de afbraak en heropbouw van gebouwen. Voor de invoering van een digitale taks wordt in eerste instantie naar de EU en de Oeso gekeken.

Werk

De Vivaldi-partijen mikken op een tewerkstellingsgraad van 80 procent tegen 2030. Het is aan de sociale partners om samen dat doel te bereiken. Vorming en opleiding staan centraal. Zo is er ruime consensus om elke werknemer een ‘individuele opleidingsrekening’ te geven. De bedoeling is dat wie voltijds werkt, vijf opleidingsdagen krijgt.

Om de 80 procent te halen, zal ook wie vandaag inactief is op de arbeidsmarkt aan de slag moeten: mensen met een leefloon, langdurig zieken en mensen met een beperking. De filosofie daarbij is dat een job, ook al is die deeltijds, voor die kwetsbare groepen financieel een duidelijk verschil maakt.

Ook discriminatie op de arbeidsmarkt krijgt veel aandacht. Over de mate waarin de sociale inspectie praktijktesten kan inzetten, is nog discussie. Er wordt ook aan gedacht om wie hier illegaal werkt – zonder arbeidskaart of verblijfstitel – ‘administratief in orde te stellen’ op voorwaarde dat hij of zij de publieke orde nooit heeft verstoord. De hervormde loonwet, die moet waken over de loonhandicap met de buurlanden, blijft gehandhaafd maar er kunnen specifieke uitzonderingen op komen. De onderhandelaars overwegen ook om het geboorteverlof op te trekken van 10 naar 20 dagen.

Mobiliteit

Vivaldi wil inzetten op ‘zachte en collectieve mobiliteit’. Daarom worden extra investeringen in de NMBS en Infrabel in het vooruitzicht gesteld, al ontbreekt een bedrag.

De grootste uitdaging voor het spoor wordt evenwel de voorbereiding van de liberalisering in 2023. Maar de onderhandelaars bekijken of ze de NMBS het voorrecht kunnen geven om als bevoorrechte partner de komende tien jaar het personenvervoer te kunnen organiseren over het hele Belgische net. Een nieuwe beheersovereenkomst moet daar strikte kwaliteitsvereisten aan koppelen met een stipter, uitgebreider aanbod, maar ook met meer tariefautonomie voor de NMBS. Het goederenvervoer wil men verdubbelen qua volume.

Hoewel de onderhandelaars zeggen dat ze een ambitieuze modal shift voor ogen hebben om mensen uit de wagen te krijgen, is het onduidelijk hoe. Pendelen per fiets zal wel worden aangemoedigd en het concept ‘mobility as a service’ gestimuleerd, waarbij een volledig traject (bijvoorbeeld: trein en metro) betaald wordt met een enkel ticket. Radarverklikkers die mobiele controles aangeven, worden verboden.

Alfa en omega: de begroting

De laatste knopen zijn moeilijk door te hakken zonder budgettaire tabel, iets wat volgens onze informatie nog steeds ontbreekt. Geld voor nieuwe belastingverlagingen of hogere uitkeringen zal in elk geval elders gevonden moeten worden. Zoals De Standaard eerder al schreef, zijn de partijen het wel al eens om elk jaar ‘een vaste budgettaire inspanning te leveren van 0,1 procent per jaar’. Dat komt overeen met zo’n half miljard euro per jaar. Afhankelijk van de economische groei kan daar tot nog eens ongeveer 2 miljard bijkomen.

‘De regering zal een billijke bijdrage vragen van de individuen met de allersterkste schouders, met respect voor het ondernemerschap'