‘Waarom hebben we 5G nodig? Om sneller reclame te kunnen bekijken?’
Sommige tegenstanders van 5G steken antennes in brand, anderen stellen kritische vragen of houden vast aan een stralingsnorm die jaren geleden is vastgelegd.
In de nacht van 18 op 19 april ging in het Limburgse Pelt een antennemast in vlammen op. België kwam in die tijd met aarzelende stapjes uit de strengste fase van de lockdown. Tuincentra en doe-het-zelfzaken mochten voor het eerst weer open, de andere winkels bleven nog dicht. Niet-essentiële verplaatsingen waren verboden.
De brand in Pelt was aangestoken en paste in een trend die zich toen ook elders in Europa liet zien, vooral in het Verenigd Koninkrijk en in Nederland. Sinds eind maart waren daar al tientallen masten vernield. Vermoed werd dat de brandstichtingen verband hielden met een verhaal dat rondging op het internet: covid-19 is niet het gevolg van het nieuwe coronavirus, maar van straling van apparatuur voor mobiel internet van de vijfde generatie, 5G. De opgelegde bewegingsbeperkingen zouden niet bedoeld zijn om de verspreiding van het virus tegen te gaan, maar om zonder pottenkijkers 5G-infrastructuur te kunnen bouwen.
Echte of artificiële nood
Nieuwe stralingstechnologieën zijn wel vaker op argwaan onthaald, maar bij 5G blijkt de tegenstand erg stevig. Wellicht werkten de angst voor een pandemie en de spanningen door de coronamaatregelen als een katalysator voor complottheorieën en gewelddadige actie. Maar niet alle weerstand was terug te brengen tot dergelijke complottheorieën.
De industrie beschouwt 5G als een noodzakelijke en onvermijdelijke vooruitgang die mobiel internet niet alleen sneller moet maken, maar ook toelaat om meer verschillende toestellen en sensoren met elkaar te verbinden. In het bedrijfsleven groeit het ongeduld om daar ook in Europa werk van te maken, maar dat ongeduld stuit op kritiek. Alain Bayou, de voorzitter van de Franse groenen (Europe Ecologie les Verts), uitte begin deze zomer als volgt zijn scepsis over de nood van 5G: ‘Waarom? Om sneller reclame te kunnen kijken op onze telefoons?’
Critici van de nieuwe technologie vragen zich af of de beloofde nieuwe technologische mogelijkheden niet het antwoord zijn op artificieel gecreëerde noden. Er worden vraagtekens geplaatst bij de grondstoffen die nodig zullen zijn om al die nieuwe zendmasten te bouwen. Milieuorganisaties als Bond Beter Leefmilieu maken zich ook zorgen over het energieverbruik van de nieuwe technologie. Hoewel 5G op zich zuiniger zou moeten zijn dan de bestaande technologieën voor mobiel internet, valt te verwachten dat de nieuwe mogelijkheden zullen leiden tot meer gebruik en dus meer energieverbruik. Critici vrezen ook dat de netwerken van sensoren die door 5G mogelijk gemaakt worden, onze privacy zullen aantasten, of dat het nieuwe netwerk kwetsbaar zal zijn voor hackers of spionnen van de buitenlandse mogendheden die de apparatuur leveren. Een naam die daarbij steeds terugkomt, is die van het Chinese Huawei.
Te strenge normen
Veel van die discussies worden politiek ernstig genomen. Eind 2019 spraken de EU-landen bijvoorbeeld af dat de 5G-apparatuur van verschillende leveranciers moet komen. Elk land krijgt de mogelijkheid om materiaal van bepaalde leveranciers te weren in de omgeving van gevoelige infrastructuur, zoals militaire installaties of kerncentrales. In België is nog niet vastgelegd welke infrastructuur dat is, of welke leveranciers geweerd moeten worden.
De drie Belgische operatoren die 5G zo snel mogelijk willen aanbieden – Proximus, Telenet en Base – werken doorgaans met Chinees materiaal, omdat de Chinezen goed materiaal voor de beste prijs leveren. Als de operatoren straks op gevoelige plaatsen zullen moeten overschakelen op ander materiaal, hopen ze dat ze daarvoor financiële steun van de overheid krijgen.
De belangrijkste discussie die in België nog gevoerd moet worden, is die over de stralingsnormen. 5G, maakt, zoals de eerdere generaties van mobiel internet, gebruik van onzichtbare elektromagnetische golven. De Wereldgezondheidsorganisatie WHO heeft een stralingsniveau bepaald waaraan mensen veilig blootgesteld kunnen worden. Sommige landen, zoals Nederland, hebben die norm gewoon overgenomen in hun wetgeving. België, waar de gewesten bevoegd zijn voor de opgelegde stralingsnormen, is strenger.
De inschatting van de telecomoperatoren is dat 5G in geen van de drie gewesten ingevoerd kan worden als de normen niet worden versoepeld. In Vlaanderen, dat het minst streng is, loopt een onderzoek naar de maatschappelijke impact van een mogelijke aanpassing. Brussel, dat de strengste normen van heel Europa heeft, lijkt op weg naar een langdurige stellingenoorlog, met in de gewestregering liberalen die grote voorstanders zijn van 5G en Ecolo, met een achterban die veel belang hecht aan de strenge stralingsnorm.
Gevreesd wordt dat de nieuwe mogelijkheden zullen leiden tot meer gebruik en dus meer energieverbruik
Dit is de derde aflevering van de reeks ‘Het 5Gnetwerk’, die focust op de wetenschappelijken maatschappelijke, technische en commerciële aspecten van de nieuwe technologie. Lees alle afleveringen op standaard.be/5G