West-Antarctische gletsjers vallen langzaam ten prooi aan oceaan
Als de Pine Island-gletsjer en de Thwaites-gletsjer op West-Antarctica in zee storten, stijgt de zeespiegel vele decimeters. Wetenschappers onderzoeken wat die gletsjers op hun plek houdt.
Met zijn tweeën zorgen Pine Island Glacier en Thwaites Glacier voor maar liefst 5 procent van de wereldwijde zeespiegelstijging. Een enorme ijsplaat schermt deze gletsjers aan de westkust van Antarctica gelukkig af van zee en voorkomt dat ze afbrokkelen in de oceaan. Dat laatste zou tot een nog veel grotere zeespiegelstijging leiden. Maar deze bufferzone, ongeveer zo groot als Frankrijk, krimpt snel, zo blijkt uit satellietbeelden. Sinds 2000 vallen er met grote regelmaat enorme brokken ijs af.
Wetenschappers beschrijven deze week in de tijdschriften PNAS en The Cryosphere welke krachten hier spelen. Een van de auteurs van het PNAS-artikel is glacioloog Frank Pattyn van de Université Libre de Bruxelles. Met Nederlandse, Amerikaanse en Franse collega’s ontdekte hij dat de scheuren die in de ijsplaat ontstaan een terugkoppelmechaniek in werking zetten. Met andere woorden: het afkalvingsproces lijkt onomkeerbaar.
Al jaren achtereen zien de onderzoekers brede barsten en kloven in het ijs. Al die scheuren zorgen ervoor dat ijsmassa sneller zeewaarts verschuift en afbreekt. ‘Die versnelling van het ijs leidt ertoe dat de plaat verzwakt raakt waardoor er nog makkelijker scheuren ontstaan’, zegt Pattyn. Hij vergelijkt de ijsplaat met een luchtboog van een kathedraal. Door zijwaartse krachten blijven alle bouwstenen op hun plek. Maar verstoor ergens in die boog een kracht en de hele constructie komt naar beneden.
Een andere groep onderzoekers meldt zowat tegelijkertijd in het tijdschrift The Cryosphere dat ze gangenstelsels in het ijs in kaart heeft gebracht waarlangs relatief warm zeewater tot ver onder de ijskap kan stromen. ‘Dit fenomeen was ook al bekend’, zegt Pattyn. ‘Maar het is nu voor het eerst goed in beeld gebracht.’
‘De plaat raakt verzwakt waardoor er nog makkelijker scheuren ontstaan’ Glacioloog (ULB)
Frank Pattyn
De tunnels reiken veel verder dan de zogenaamde grounding line, de plaats waar het gletsjerijs loskomt van de bodem en als ijsplaat begint te drijven. De plaat wordt dus alsmaar dunner doordat hij van onderen wordt aangevreten.
Hoeveel zorgen moeten we ons maken? ‘Er kan een kritisch moment ontstaan. Wanneer weten we niet. Als de ijsplaat volledig verdwijnt, monden de gletsjers direct uit op zee. En dan kunnen ze makkelijk afbrokkelen. In pakweg een eeuw tijd kan dat leiden tot een zeespiegelstijging van tientallen centimeters tot wel een meter.’