De Robin Hood van het koloniale erfgoed

Een Congolese activist moet zich voor de rechter verantwoorden omdat hij koloniale artefacten uit musea probeerde te stelen. Zijn bedoeling? De stukken ‘terug naar huis brengen’.

Op 12 juni kocht de Congolese activist Emery Mwazulu Diyabanza (42) een toegangskaartje voor het Musée du quai Branly in Parijs. Het museum beschikt onder meer over een verzameling kunstschatten uit verschillende Afrikaanse landen. Samen met vier bondgenoten van zijn beweging Unité Dignité Courage (UDC) wandelde Mwazulu Diyabanza langs de artefacten, waarop hij zijn frustraties uitlegde. ‘Om deze rijkdommen te zien, moeten we 9 euro betalen’, klinkt het in een video waarop de actie is vastgelegd. ‘Reken maar uit hoe onze kunstwerken musea in Frankrijk, België, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en de Verenigde Staten miljoenen aan inkomsten hebben bezorgd.’

De werken werden meegenomen tijdens de kolonisatie, een verschrikkelijke periode voor Afrikaanse mensen, aldus nog de activist. ‘Dus vandaag hebben we besloten om terug te nemen wat van ons is.’ Daarop haalde hij samen met een lid van zijn beweging een smal Tsjaads grafbeeld uit de 19de eeuw van zijn sokkel. De groep wandelde met het beeld naar de uitgang, waar bewakingsagenten hen tegenhielden.

Een maand later herhaalde Mwazulu Diyabanza, die sinds 2012 in Frankrijk woont, zijn actie in een museum in Marseille. Daar probeerde hij een ivoren artefact te stelen. Eerder deze maand nam hij een Congolees grafbeeld weg uit het Afrika Museum nabij Nijmegen, Nederland. Daar wandelde de groep ongehinderd naar buiten. Later werden ze toch aangehouden en kreeg het museum het beeldje terug.

De groep voert ook acties zonder dat ze kunstwerken proberen mee te nemen. Dat gebeurde onder meer eind juli in het AfricaMuseum in Tervuren. ‘Er is toen niets gestolen, mede dankzij de hoofdbewaker en enkele van onze medewerkers die ook van Congolese afkomst zijn’, zegt Guido Gryseels, de directeur van het museum. ‘Zij zijn met hem in gesprek gegaan. De groep werd respectvol benaderd en kreeg toelating om te filmen.’

Congocommissie

Hij begrijpt wat Mwazulu Diyabanza aankaart en zegt dat ‘het om een terechte problematiek gaat’. Toch vindt hij dat er betere manieren zijn. ‘We staan bijvoorbeeld al ver in onze gesprekken met Congo en Rwanda over restitutie. We zijn ook erg transparant tegenover hen over wat er in ons museum staat’, legt hij uit. ‘Van die landen zijn er voorlopig nog geen formele aanvragen gekomen.’ Ook met de parlementaire Congocommissie heeft er al een gesprek over restitutie plaatsgevonden, aldus de directeur.

Emery Mwazulu Diyabanza

Tot 10 jaar cel

Op sociale media krijgt de Congolese activist erg veel positieve reacties. ‘Jongeren denken dat Afrikaanse leiders niet vrij zijn om hun kunstwerken op te eisen’, stelt zijn advocaat in Le Monde. De acties hebben volgens hem vooral de bedoeling om ‘het onderwerp op tafel te leggen en beleidsmakers te informeren’.

Volgende week moet Mwazulu Diyabanza voor de rechter in Parijs verschijnen voor zijn actie in het Musée du quai Branly. Hij wordt beschuldigd van ‘poging tot diefstal van een verplaatsbaar en beschermd kunstobject’ en riskeert 10 jaar cel en een boete van 150.000 euro.

‘Onze kunstwerken hebben musea miljoenen aan inkomsten bezorgd. Vandaag nemen we terug wat van ons is’

Congolese activist