Vaccinlobby maakt Europarlementsleden nerveus
Burgers moeten inzage krijgen in de onderhandelingen over een vaccin. ‘Het gelobby doet business as usual vermoeden’, zegt Petra De Sutter. ‘We willen onderhandelingen niet in gevaar brengen’, reageert de Commissie.
Europarlementsleden willen dat zijzelf en ook burgers kunnen meekijken achter de schermen van de Europese onderhandelingen over de aankoop van coronavaccins. Parlementsleden van uiteenlopende partijen eisen meer inzage in gesprekken over prijzen, productiekosten, intellectuele eigendom, juridische aansprakelijkheid en veiligheidsregels. Dat lieten ze gisteren nogmaals verstaan in een hoorzitting met vertegenwoordigers van de farma-industrie en het Europese geneesmiddelenagentschap (EMA).
Die oproep is geen uiting van wantrouwen jegens de Europese Commissie, zei Pascal Canfin (La République en Marche), die de hoorzitting leidde. ‘Er is brede steun voor de Commissie om op te treden als onderhandelaar bij de contracten en ook voor publieke investeringen via voorverkoopcontracten’, zei hij. Die verzekeren EU-lidstaten dat ze vaccins kunnen kopen zodra deze beschikbaar zijn. De afgelopen weken sloten Europese onderhandelaars twee deals met AstraZeneca en Sanofi-GSK, elk voor 300 miljoen doses van het toekomstige vaccin. Ook rondden ze verkennende gesprekken af met vier andere vaccinproducenten. ‘Er is een grote maar’, zei Canfin. ‘We hebben meer transparantie nodig.’
Pascal Canfin
Behalve aankondigingen van het aantal doses, ruwe prijsschattingen die variëren tussen vijf en vijftien euro per vaccin, en de melding dat Europese regels over aansprakelijkheid overeind blijven, was de Commissie tot nu niet kwistig met informatie.
‘We onderhandelen met meerdere bedrijven op basis van bedrijfsgevoelige info, zoals ontwikkelingsplannen en een stand van zaken in hun productiecapaciteit.
We willen dat niet in gevaar brengen door die informatie in de markt te zetten’, zegt een woordvoerder. De lidstaten kunnen via vertegenwoordigers in een Europese stuurgroep wel controle uitoefenen op het proces. (zie inzet) En: ‘Contracten kunnen op elk moment nagekeken worden door auditeurs.’
Maar recente onthullingen maken parlementsleden zenuwachtig. Het gaat onder meer om het bericht van de ngo Corporate Europe Observatory (CEO), over lobbywerk van farmabedrijven tegen groepsaankopen voor andere coronageneesmiddelen. En over – gefaalde – pogingen van vaccinbedrijven om uitzonderingen te bedingen rond aansprakelijkheid, zoals de Financial Times meldde. ‘Het gelobby doet vermoeden dat het business as usual is. Dat is ontgoochelend in een pandemie’, zei Petra De Sutter (Groen) gisteren.
‘Verborgen defecten’
Vaccines Europe, dat de belangen van vaccinbedrijven verdedigt, had volgens een gelekte memo als doel door de onderhandelingen ‘een uitzondering te krijgen inzake de burgerlijke aansprakelijkheid’. Zo wilde het bedrijven vrijwaren van rechtszaken als er iets aan de hand zou zijn met hun vaccins. Dat is geen ongewone praktijk in de VS, wel in de EU. Die wens werd niet ingewilligd door de Europese onderhandelaars.
‘De aansprakelijkheidsregels zijn niet veranderd’, zegt een Commissiewoordvoerder. De Europese richtlijnen rond aansprakelijkheid blijven gelden. ‘Dat we daar niet transparant over zouden zijn, klopt niet.’
Wel hebben lidstaten toegezegd om farmabedrijven niet te laten opdraaien voor ‘verborgen defecten’, die niet vastgesteld werden tijdens het controle- en vergunningsproces. Dat zijn, zei minister van Volksgezondheid Maggie De Block in het geval van AstraZeneca, problemen die ‘niet voortvloeien uit bewust foutief gedrag of het niet naleven van goede fabricagepraktijken of geneesmiddelenbewaking’.
Dat blijft een vage definitie, vindt De Sutter. ‘De druk is enorm om dat vaccin zo snel mogelijk te hebben. Dat bedrijven in die omstandigheden onderhandelen over aansprakelijkheid voor neveneffecten die slechts na lange tijd optreden, begrijp ik. Ik heb wel kritiek dat we in het ongewisse worden gelaten over wat precies met de bedrijven is overeengekomen.’
‘Er is één grote maar. We hebben meer transparantie nodig’
‘Niets te verbergen’
Hetzelfde geldt, zegt ze, voor de manier waarop de prijzen bepaald worden en de vraag of intellectuele eigendomsrechten opengesteld kunnen worden. ‘Overheden stoppen vele miljoenen euro’s in de ontwikkeling van de vaccins. Dan hebben ze ook de kans om de lat hoger te leggen in onderhandelingen.’
AstraZeneca ging niet in op een uitnodiging om deel te nemen aan de hoorzitting, tot onvrede van de Europarlementsleden. Sanofi-ceo Thomas Triomphe sprak wel geruststellende taal. ‘De contracten zullen volledig gedeeld worden.’ zei hij. Zijn bedrijf heeft ‘niets te verbergen’, ook niet over de prijszetting. Wanneer Sanofi contracten openbaar zal maken, en of het ook voor contracten met andere bedrijven zal gelden, kon de Commissie niet bevestigen.
Europees Parlementslid La République en Marche