Veiligheidsraad gokt met versoepelingen, experts morren
Ondanks de stijgende coronacijfers versoepelt de Veiligheidsraad een rist maatregelen. Zo hoopt die het draagvlak te vergroten. Experts houden hun hart vast. ‘Dit is niet doorgerekend.’
Trouwfeesten met een onbeperkt aantal genodigden, net zoals recepties en koffietafels. Vijf nauwe contacten per maand per persoon, in plaats van per gezin. Een kortere quarantaine. Opnieuw reizen naar rode zones. Geen beslissing over toekomstige strengere regels als de epidemie ontspoort. ‘Stap voor stap gaan we opnieuw naar een normaal leven’, tweette ministerpresident Jan Jambon (N-VA) na afloop van de Veiligheidsraad.
Wie niet beter weet, zou denken dat de corona-epidemie aan het uitdoven is. Niets is minder waar: het aantal vastgestelde besmettingen stijgt vandaag voor de twintigste dag op een rij, en het einde is nog niet in zicht. Ook de ziekenhuisopnames blijven toenemen.
Dat weet ook premier Sophie Wilmès (MR), maar toch worden de maatregelen versoepeld. ‘Er zijn veel mensen die de regels niet respecteren. Ze begrijpen het niet, of ze zijn het gewoon beu. Het is, zeker op lange termijn, beter om versoepelde regels in te voeren die gevolgd worden dan heel strikte regels te houden die niet gevolgd worden.’
Ook in het advies van de adviesraad Celeval, dat Het Nieuwsblad kon inkijken, werd niet gepleit voor strengere maatregelen. Toch is de keuze voor vijf nauwe contacten opmerkelijk. Celeval merkt op dat aan het getal een negatieve connotatie plakt, doordat het doet denken aan de verguisde ‘bubbel van vijf’. Het is ook niet duurzaam: volgens Celeval zou het aantal nauwe contacten tot drie beperkt moeten worden als het aantal ziekenhuisopnames stijgt tot 57 per dag. Dat wordt eerstdaags bereikt: gisteren zaten we al aan 53.
Maar de Veiligheidsraad besliste om een dergelijke automatische aanpassing voorlopig niet in te voeren. Het door Celeval voorgestelde kleurcodesysteem komt er nog niet. De adviesraad moet een dergelijke barometer verder uitwerken, aldus Wilmès.
Verschillende leden die nauw betrokken zijn bij Celeval, zijn teleurgesteld in de beslissingen van de Veiligheidsraad. ‘Wat ontbreekt, is het perspectief, zegt motivatiepsycholoog Maarten Vansteenkiste (UGent), die verschillende vergaderingen bijwoonde. ‘Mensen weten niet hoe ernstig de situatie vandaag is en wanneer er naar een strenger niveau wordt geschakeld. Dit schept alleen maar meer verwarring.’
‘Men wou en zou versoepelen’, zegt viroloog Marc Van Ranst (KU Leuven), plaatsvervanger bij Celeval. ‘En dus werd er versoepeld. Maar na een tijd word je door de realiteit ingehaald. Zachte heelmeesters maken stinkende wonden.’
Epidemioloog Marius Gilbert (ULB) stapte gisteren op uit de adviesraad. Officieel omdat het werk moeilijk te combineren is met zijn academische aanstelling. Maar in de wandelgangen is te horen dat ook de onvrede een rol speelt.
‘Vergissing’
Steven Van Gucht (Sciensano) en Geert Molenberghs (UHasselt, KU Leuven) klinken milder. De vijf nauwe contacten per persoon, in plaats van per gezin, zien ze niet als een versoepeling, omdat de regel al de facto zo geïnterpreteerd werd. ‘Maar het is een gok’, zegt Molenberghs. ‘Dit is niet doorgerekend.’ Geen limiet op het aantal gasten op een trouwfeest, noemt hij dan weer ‘een vergissing’. ‘Massabijeenkomsten, en zeker als die straks binnen plaatsvinden, kunnen tot superverspreiding leiden.’
Van Gucht benadrukt dat we niet alleen naar ziekenhuisopnames mogen kijken om maatregelen te bepalen. ‘Denk ook aan de eerste defensielijn: huisartsen, tests, contacttracing. Als die breekt, verlies je veel wapens in de strijd. De druk daar is momenteel al vrij hoog. Professor huisartsgeneeskunde Dirk Devroey (VUB) is daarom ontgoocheld. ‘Ik had maatregelen verwacht die trachten het aantal infecties te beperken. Dit is alsof ze de zorgsector in hun gezicht uitlachen.’
De buitenlandse pers stelde meteen vragen bij de nieuwe Belgische maatregelen. ‘België versoepelt, ondanks scherpe stijging besmettingen’, kopte The Guardian. ‘Hoor het goede nieuws uit België’, tweette econoom Paul De Grauwe. ‘De overheid versoepelt terwijl de epidemie op een explosief pad zit. Groot nieuw experiment in het land van het surrealisme.’
Volgens Celeval zou het aantal nauwe contacten tot drie beperkt moeten worden als het aantal ziekenhuisopnames stijgt tot 57 per dag. Dat cijfer wordt eerstdaags bereikt
Wie nauw contact heeft gehad met een bevestigd covid-19-geval, mag vanaf 1 oktober sneller weer naar het werk, de winkel en op café gaan. De duur van de quarantaine voor ‘hoogrisicocontacten’ wordt teruggeschroefd van veertien dagen naar zeven dagen, geteld vanaf het laatste contact met het bevestigde geval. De voorwaarde voor die korte quarantaine is wel een negatieve test op dag 5 (zie grafiek).
Ons land volgt daarmee de trend die andere Europese landen hebben ingezet. Hoewel de Wereldgezondheidsorganisatie vasthoudt aan veertien dagen quarantaine voor hoogrisicocontacten, hebben Luxemburg en Frankrijk bijvoorbeeld de quarantaine al teruggebracht tot zeven dagen met een tussentijdse test. In landen die nog wel een quarantaine opleggen van veertien dagen, waaronder Duitsland, woedt intussen de discussie over een inkorting van de quarantaine.
Risico
Hebben we dan maandenlang overdreven met die twee weken quarantaine of neemt de Veiligheidsraad een risico? Het terugschroeven van de quarantaine ís een risico. Want het is goed mogelijk dat iemand pas zeven dagen of later na de besmetting symptomen van covid-19 ontwikkelt én pas die tweede week besmettelijk wordt.
De helft van alle patiënten heeft een incubatietijd – de periode tussen besmetting en de eerste symptomen – van meer dan vijf tot zes dagen. Binnen de veertien dagen hebben wel bijna alle patiënten die iets van het virus zullen voelen, symptomen gekregen. Op papier lijkt het logisch om hoogrisicocontacten twee weken in quarantaine te zetten, al glippen ook met de 14-dagen-quarantaine besmettingen door de mazen van het net.
Mensen kunnen al anderen hebben besmet vóór ze verwittigd zijn dat ze contact hebben gehad met een covid-19-patiënt, dus vóór ze in quarantaine zijn gegaan.
De 14-dagen-quarantaine is hoe dan ook beleid dat ver van de realiteit staat, zegt Herman Goossens, professor microbiologie aan het UZ Antwerpen. ‘Niemand volgt die twee weken quarantaine op. Dan kun je beter een quarantaine van één week opleggen die wél correct wordt gevolgd, in combinatie met een tussentijdse coronatest.’
De tussentijdse test kan het risico op het missen van besmettelijke personen beperken. Maar zo’n test kan dat risico zeker niet helemaal wegnemen, blijkt uit een recent Brits onderzoek.
Beter testen op dag zeven?
De berekening komt van gerenommeerde wiskundigen verbonden aan de London School of Hygiene and Tropical Medicine, maar heeft nog niet alle kwaliteitstoetsen (de ‘peer review’) doorlopen. De vorsers hebben berekend dat bij een 10-dagen-quarantaine, gecombineerd met een tussentijdse test op dag acht, ruim twee derde van de besmettingen die de hoogrisicocontacten veroorzaken, voorkomen worden. Dat is vergelijkbaar met wat een 14-dagen-quarantaine uithaalt. Een berekening voor een kortere quarantaine van zeven dagen met een test op dag vijf hebben de vorsers niet gedaan. Het percentage van infecties die voorkomen worden, zal allicht lager liggen.
Goossens zegt dat hij eerder voor een test op dag zeven dan op dag vijf zou gaan. ‘Met een test op dag zeven neem je ook de personen mee die op dag tien symptomen krijgen, maar die al virus in de keel en neus hebben.’ De mensen die negatief testen tijdens hun quarantaine, moeten nadien in elk geval voorzichtig blijven, beklemtoont Goossens. ‘Ook in die tweede week moet je uitkijken met nauwe contacten en vaker dan anders een mondmasker dragen. Ik hoop dat de overheid dat op die manier aan de burgers communiceert.’
Periode tussen besmetting en eerste symptomen bedraagt bij helft van alle patiënten meer dan vijf tot zes dagen