De mythe van nul burgerslachtoffers
Hoelang kan ons land nog volhouden dat de Belgische militaire acties in Syrië en Irak geen enkele burger hebben gedood, vraagt Laurie Treffers zich af.
België stuurt op 1 oktober opnieuw F-16’s naar Syrië en Irak ter ondersteuning van de operatie ‘Inherent Resolve’. Maar we weten nog steeds weinig over de eerdere Belgische luchtaanvallen tijdens de langlopende strijd tegen Islamitische Staat. Waar en wanneer zijn de meer dan 1.000 bommen geland? Hebben die burgers gedood of verwond, en hoeveel?
In maart 2020 weigerde Frederik Vansina, de commandant van de Belgische luchtcomponent, vragen te beantwoorden over onze betrokkenheid bij mogelijke incidenten met burgerslachtoffers. Aan De Morgen vertelde hij toen: ‘Landen in de coalitie zijn solidair en bevestigen noch ontkennen. Laten we het eens hebben over hoe het Syrische regime en Rusland daar opereren. Dat is een ander paar mouwen. Kijk maar naar de beelden van Homs en Aleppo.’
De schade die andere strijdende partijen in Syrië en Irak hebben veroorzaakt, is aanzienlijk. We weten dat Rusland en het Syrische regime oorlogsmisdaden hebben begaan. Maar dat betekent niet dat de bondgenoten in de internationale coalitie hun verantwoordelijkheid niet moeten nemen voor het burgerleed dat hun eigen luchtaanvallen hebben veroorzaakt. De coalitie erkent dat er sinds 2014 bijna 1.400 burgerslachtoffers zijn gevallen bij luchtaanvallen van de bondgenoten. Ons land houdt nog altijd vol dat Belgische militaire acties tijdens de operatie geen enkele burger hebben gedood.
Nederland reageerde wel
Zelfs wanneer de coalitie zelf zegt dat er zeer waarschijnlijk burgerslachtoffers zijn gevallen bij een specifieke luchtaanval, weigert België dat te erkennen, bleek uit een onderzoek van afgelopen maart. Als reactie koos het ministerie van Defensie ervoor om te bevestigen noch te ontkennen dat ons land betrokken was bij zeven luchtaanvallen met burgerslachtoffers. Defensie meldde alleen dat Belgische strijdkrachten ‘zeker niet bij alle gebeurtenissen betrokken waren’.
België is een van de minst transparante bondgenoten. Eerder voerde Nederland de lijst aan, tot de media in oktober 2019 onthulden dat het land
Nu België opnieuw meedoet aan de oorlog tegen IS, moet het veel transparanter zijn
in 2015 verantwoordelijk was voor een luchtaanval op Hawija in Irak, waarbij tenminste 70 burgers om het leven kwamen.
In het Nederlandse parlement volgden vier lange debatten. Meerdere moties van wantrouwen werden ingediend, tegen de Nederlandse minister van Defensie, de minister-president en het hele kabinet. Wanneer de waarheid over burgerslachtoffers eenmaal aan het licht komt, kan dat dus leiden tot backlash. Het kan het vertrouwen van zowel het parlement als het publiek in hun regering ernstig schaden.
‘Geen betogingen’
Dankzij het harde werk van Belgische ngo’s zoals 11.11.11 bevat de parlementaire resolutie die de nieuwe wapeninzet goedkeurt verschillende amendementen die, indien goed uitgevoerd, ons land veel transparanter kunnen maken.
Zo wordt in één amendement aan de federale regering gevraagd om ‘publiek te communiceren, na onderzoek en rekening houdend met militaire en veiligheidsoverwegingen, over eventuele burgerslachtoffers als gevolg van Belgische militaire operaties en een actieve samenwerking en uitwisseling met externe monitoringgroepen en mensenrechtenorganisaties te garanderen.’
Vansina probeerde het Belgische gebrek aan transparantie in maart te rechtvaardigen door te stellen dat er ‘geen betogingen (zijn) geweest van tienduizenden mensen door de straten van Brussel voor meer concrete communicatie over de acties’. Als het nationale debat in Nederland na het Hawija-schandaal iets heeft aangetoond, dan is het dat het publiek zich wel degelijk zorgen maakt over de burgerslachtoffers die de luchtaanvallen in hun naam veroorzaken. Hun regering informeert ze gewoon slecht.
De boodschap van het parlement is duidelijk: nu België opnieuw F-16’s inzet, moet het veel transparanter zijn en meer verantwoording afleggen. De Belgische, Iraakse en Syrische bevolking verdienen een antwoord op alle onbeantwoorde vragen over de vorige Belgische luchtaanvallen in Irak en Syrië.