Wetenschappers zeggen Celeval de wacht aan
Na epidemioloog Marius Gilbert denken ook andere wetenschappers aan vertrekken bij Celeval. ‘Ik vraag me vaak af: wat zit ik er eigenlijk te doen?’, zegt Erika Vlieghe.
De adviesgroep Celeval werkt volgende week het kleurcodesysteem voor de corona-epidemie uit. Als drempelwaarden overschreden worden, dan worden de maatregelen automatisch strenger. Premier Sophie Wilmès (MR) gaf de opdracht om de uitwerking te versnellen. Ze hoopt dat het advies volgende week klaar is en meteen ingevoerd kan worden.
Er moet gemorreld worden aan de criteria voor de drempelwaarden. Wilmès wil ook dat het systeem op provinciaal niveau toepasbaar is. Mogelijk worden dus al vanaf volgende week strengere maatregelen ingevoerd in sterk getroffen regio’s, zoals Brussel en Luik. Gouverneurs zouden verdere maatregelen kunnen opleggen, zoals sectoren sluiten.
72 uur radiostilte
Vrijdag nam Celeval de draad alvast op. Maar het valt niet uit te sluiten dat het voor verscheidene wetenschappers het laatste wapenfeit is in het adviesorgaan. Vorige week zat het er binnen Celeval al bovenarms op (DS 18 september). Die storm is niet gaan liggen.
De experts hebben de Nationale Veiligheidsraad, en de communicatie achteraf, erg slecht verteerd. Een groep van tien experts, onder wie infectiologe Erika Vlieghe (UZ Antwerpen), viroloog Marc Van Ranst (KU Leuven), epidemioloog Pierre Van Damme (UAntwerpen) en biostatisticus Niel Hens (UHasselt, UAntwerpen), ging vrijdag voor 72 uur in zwijgstaking. Tot maandag geven ze geen interviews meer. Ze vinden de politieke beslissingen niet uit te leggen, en dus moeten de politici dat maar zelf doen.
De onvrede van de experts gaat vooral over wat Wilmès niet communiceerde. Zo kondigde ze aan dat elke persoon voortaan vijf nauwe contacten mag hebben. Dat was een losse interpretatie van het Celeval-rapport: daarin stond ‘nul tot vijf’. Bovendien noemde ze het een ‘referentiecijfer’. Maar ze liet vooral na om te communiceren dat die vijf er snel minder kunnen worden, zoals de kleurcode bepaalt. Dat deed ze pas een dag later.
Ook binnen Celeval is de situatie onhoudbaar. Gezondheidseconoom Lieven Annemans (UGent) trok de aandacht met controversiële stellingen. Vorige week ontkende hij nog dat het aantal besmettingen toeneemt. De stijgende cijfers zijn een gevolg van het testbeleid, meende hij. Vrijdag ontkende hij op de Celeval-vergadering weer dat er een tweede golf is, stellen twee bronnen die anoniem wensen te blijven.
Ook op het advies voor de Veiligheidsraad woog Annemans te veel, vindt een betrokken expert, die stelt
dat hij bij de redactie geen rekening hield met de bedenkingen van andere experts. In het advies staan enkele opmerkelijke frases. Dat België rood kleurt op de Europese kaart, bijvoorbeeld, moeten we niet oplossen door het aantal besmettingen te verminderen. ‘België moet een actieve rol spelen om de toekenning van de kleuren te herzien’, luidt het advies. Bovendien zou Annemans op de Veiligheidsraad gepleit hebben voor ‘nul tot tien nauwe contacten’, tegen het advies van Celeval in. De gezondheidseconoom wenste vrijdag niet te reageren.
Fake news
De onvrede bij verschillende experts is zo groot dat ze sterk overwegen op te stappen. Epidemioloog Marius Gilbert (ULB) kondigde zijn ontslag al aan, Erika Vlieghe denkt er ernstig over na om zich terug te trekken. ‘Is dit nog een constructieve manier van werken?’, vraagt ze zich af. ‘Als ik in die overlegcomités zit en het nieuwste rapport voorstel, vraag ik me vaak af wat ik er eigenlijk zit te doen.’
Als Gilbert en Vlieghe vertrekken, nemen in principe plaatsvervangers Niel Hens en Marc Van Ranst de honneurs waar. De vraag is hoe groot de appetijt bij hen is. In de verantwoording voor hun radiostilte geven de experts aan dat ze bereid zijn in adviesraden te zitten, ‘maar liefst met experts die zich baseren op wetenschappelijke data en niet op fake news’. Dat is een sneer naar Annemans.
Als de wetenschappers de deur bij Celeval achter zich dichttrekken, verliest het adviesorgaan zijn legitimiteit. Van de oorspronkelijke medische experts van de GEES blijft dan niemand meer over. Bovendien is de kans reëel dat de opgestapte experts van buitenaf de politieke beslissingen zullen afbranden, wat beleidsmakers kunnen missen als kiespijn. Elke Pattyn, de woordvoerster van Wilmès, denkt niet dat het zover zal komen. ‘Dat zijn doemscenario’s. Het is niet de bedoeling die expertise te verliezen.’
Het dossier zal meteen op het bord van de nieuwe regering belanden. De zeven onderhandelende partijen kwamen overeen om een coronacommissaris aan te stellen (zie hiernaast), geflankeerd door een inter- en multidisciplinair wetenschappelijk comité. De kans dat dat dezelfde samenstelling kent als Celeval, is bijzonder klein.
Dries De Smet, Simon Andries
Kans is reëel dat opgestapte experts van buitenaf politieke beslissingen zullen afbranden