Op kampen bouw je geen stabiel rijk
In Xinjiang zijn er al bijna 400 strafkampen voor moslims. Het is in het belang van China zelf om hen beter te behandelen, schrijft Chams Eddine Zaougui.
Als je de videoboodschap van president Xi Jinping voor de Algemene Vergadering van de VN bekijkt, dan denk je bijna dat hij een bijsluiter afleest – de rug kaarsrecht, de handen over elkaar, een uitgestreken gezicht. Spannend is het niet. Maar let op zijn woorden, en je beseft dat Xi iets opmerkelijks zegt. Hij belooft dat China, ’s werelds grootste vervuiler, tegen 2060 nauwelijks nog koolstof zal uitstoten (DS 25 september).
Zo kennen we China tegenwoordig: als een land dat dingen voor elkaar krijgt. Corona mag zich dan verspreid hebben vanuit China, in het epicentrum van het virus, Wuhan, zijn er geen besmettingen meer sinds half mei. En reken er maar op dat China ook op klimaatvlak doortastend te werk zal gaan. Nu al beschikken veel steden over hightech-recyclagetechnieken en elektrische bussen. Waar andere landen aanmodderen en falen, stapt China met zevenmijlslaarzen in de toekomst.
‘Heropvoedingskampen’
Even opmerkelijk als het ambitieuze klimaatplan van Xi, was een bericht dat de onafhankelijke denktank Australian Strategic Policy Institute deze week over China naar buiten bracht. Vreemd genoeg bleef het bericht onder de radar van veel media, ook al was het minstens zo belangrijk als het ‘klimaatnieuws van het jaar’. Op satellietbeelden die de denktank in handen kreeg, is te zien dat er in de westelijke provincie van China, Xinjiang, een dunbevolkt gebied met een grote moslimminderheid, verschillende straf- en werkkampen verspreid liggen. Een Chinese goelag-archipel. Vooral ’s avonds is dat goed te zien: buiten de steden zie je honderden stipjes schitteren, honderden stipjes van menselijke ellende, honderden plekken waar Turkstalige Oeigoerse moslims gevangenzitten.
Vorig jaar al werd Peking in verlegenheid gebracht toen er Youtubebeelden opdoken van kaalgeschoren en geboeide mannen in Xinjiang. Volgens de Communistische Partij ging het om heropvoedingskampen voor extremisten. Ze zouden er een opleiding krijgen en klaargestoomd worden voor re-integratie. Veel mensen, verzekerde de partij, waren intussen op vrije voeten en hadden werk. Die uitleg staat nu op losse schroeven. In realiteit gaat het om massadetentiecentra, waar naar schatting een miljoen Oeigoeren geïndoctrineerd worden en dwangarbeid moeten verrichten. De kans bestaat dat jij een kledingstuk hebt dat in zo’n werkkamp is vervaardigd.
Volgens onderzoekers zouden er intussen bijna 400 kampen zijn. De enige misdaad van de geïnterneerden is dat ze een koran bezitten, weigeren om varkensvlees te eten, een baard hebben of Turks onderwijzen. Een andere onthutsende ontdekking: sinds 2017 zijn duizenden moskeeën in Xinjiang verwoest, waarvan sommige eeuwenoud waren. In China, zo lijkt het, is de Communistische Partij de enige god die je mag aanbidden.
Geen underdog meer
Ik verwacht weinig kritiek op die culturele genocide, daarvoor is China intussen te machtig en is het enorme land een veel te interessante handelspartner. Ook in het Midden-Oosten, waar de meeste moslims wonen, hoor je amper kritiek. Als je weet dat China sinds 2017 de grootste afnemer is van olie, snap je waarom. Saudi-Arabië, Irak, de Verenigde Arabische Emiraten en Iran zijn de hoofdleveranciers.
Hoe China dat rijmt met zijn groots opgezette klimaatdoelen, is me niet duidelijk. Het is als een junkie die belooft om af te kicken, maar eerst zo veel mogelijk drugs wil slikken, spuiten en snuiven. Maar zelfs al oefende de wereld scherpe kritiek uit op het regime, wellicht trok het zich daar niks van aan. Peking laat zich de les niet spellen. De tijd dat China een underdog was, is voorbij.
Als China zijn moslims als gevaarlijke elementen blijft behandelen, zullen ze dat ook worden
Toch doet de Communistische Partij er volgens mij goed aan om de moslims in Xinjiang beter te behandelen. Het is in haar eigen belang. De meeste Oeigoeren willen zich niet afscheuren van China en het aantal militante en jihadistische moslims is bijzonder klein. Maar als China zijn moslims als gevaarlijke elementen blijft behandelen, zullen ze dat ook worden. De antipathie voor het regime zal groeien, separatistische gevoelens zullen toenemen en sommige moslims zullen hun heil zoeken in een gewapende strijd.
Peking kan een escalatie makkelijk vermijden door Oeigoeren als volwaardige burgers te behandelen. Nog een argument waarom China het best anders aanpakt: wereldrijken en grootmachten hebben hun positie vaak verworven door zich pragmatisch, pluralistisch en tolerant op te stellen. Meestal begon het verval door intolerantie, xenofobie en de roep om etnische zuiverheid. Als Chinese leiders die wijsheid durven te omarmen, kan het land uitgroeien tot de duurzame wereldmacht dat het wil worden.