Michel moet Turkse knoop ontwarren en Cyprus kalmeren
Charles Michel heeft een duidelijke ambitie op de Europese top vanavond: alle 27 EU-lidstaten met de neuzen in één richting krijgen over Turkije, zodat Cyprus de sancties tegen het regime van Loekasjenko laat passeren.
De Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft het handig gespeeld. In de aanloop naar de Europese top, die tijdens het diner vanavond gewijd is aan de relaties met Turkije, riep hij de schepen terug die in de Griekse territoriale wateren naar gas boorden. Maar nog altijd voert een Turks schip gasexploraties uit in de wateren van Cyprus. ‘Turkije speelt wat met ons’, geeft een Europese bron toe. ‘Een schip terugtrekken is eenvoudig.’
Toch volstaat die de-escalatie met Griekenland om de Europese sancties tegen Turkse individuen en bedrijven van tafel te halen waarmee de EU-ministers van Buitenlandse Zaken eind augustus nog dreigden. ‘Turkije zal blijven liggen waar het ligt. Het merendeel van de lidstaten vindt daarom dat de EU nood heeft aan een stabiele en strategische relatie met Turkije en dat we onze energie niet te veel mogen richten op de problemen op korte termijn’, zegt een tweede Europese bron. ‘We moeten ons concentreren op de ontwikkelingen op lange termijn.’
Er zitten volgens een derde EUfunctionaris vier dimensies aan de relaties met Turkije. Nu het risico op een gewapend conflict in de Middellandse Zee van de baan is, zijn Griekenland en Turkije principieel bereid om weer bilaterale gesprekken aan te knopen. De spanningen tussen Turkije en Cyprus over de gasboringen hangen samen met het feit dat Cyprus sinds 1974 verdeeld blijft en dat de VN-onderhandelingen daarover stilliggen. Het migratieakkoord tussen de EU en Turkije uit 2016 is aan herziening toe. En ten slotte is er de groeiende inmenging van Turkije in Syrië, Libië en nu ook Nagorno-Karabach.
Wortel en stok
‘Het is onze doelstelling om ruimte te creëren voor een constructieve dialoog met Turkije, en zo stabiliteit en veiligheid in de hele regio te bereiken’, schreef Charles Michel in zijn uitnodigingsbrief voor de top. Hij hanteert daarbij de wortel de stok. Als Erdogan ophoudt met stokebrand te spelen in de Middellandse Zee, kan er gepraat worden over onderdelen van het akkoord uit 2016 waar niets van in huis gekomen is: de modernisering van het douaneakkoord met Turkije en de liberalisering van het visabeleid – op voorwaarde dat Turkije de criteria respecteert.
Michel schuift ook het perspectief naar voren van een internationale conferentie tussen de EU, Turkije en de landen rond de Middellandse Zee om de regionale problemen op te lossen. Dat laatste is een typische tactiek van de Belgische ex-premier: zo veel mogelijk dossiers op tafel leggen, zodat er een deal gesloten kan worden. Erdogan stemt hiermee in, al is nog onduidelijk of bijvoorbeeld de Turks-Cyprioten dan mogen aanschuiven. De stok is dat alle opties – lees: sancties – op tafel blijven liggen voor het geval dat Turkije de soevereiniteit van Griekenland en Cyprus blijft schenden.
‘Geen fraai beeld’
Alleen voelt Cyprus zich in de steek gelaten door de meeste andere lidstaten – op Griekenland en Frankrijk na. De regering in Nicosia eist dat de EU de sanctielijst verder aanvult met namen van individuen en bedrijven die betrokken zijn bij de boringen in zijn wateren. Maar daarover bestaat geen unanimiteit onder de 27. En daarom houdt het kleine Cyprus de sancties tegen die de EU wil treffen tegen een veertigtal leden van het regime van Loekaen sjenko. Die lijst is klaar. De WitRussische president zelf staat er niet op, omdat sommige landen daarmee willen wachten voor het geval de situatie nog verslechtert.
‘Het is heel jammer dat we nog geen sancties hebben kunnen afkondigen tegen Wit-Rusland’, is te horen. ‘Het levert geen fraai beeld op van de EU, zeker als dat komt doordat één land die sancties koppelt aan een ander dossier.’ Voor Cyprus is het een kwestie van coherentie.
Juridisch gezien zijn het de ministers van Buitenlandse Zaken die sancties afkondigen, maar de leiders kunnen wel het pad effenen. Michel legt de lat hoog: hij wil een oplossing inzake Turkije vinden die iedereen tevreden stelt, zodat de Cypriotische president Nikos Anastasiadis zijn verzet tegen de sancties tegen Wit-Rusland laat varen. ‘Maar de spanningen doen afnemen en wat tijd winnen, zou ook al een positieve uitkomst zijn’, zegt de eerste Europese bron.
‘Turkije speelt een beetje met ons. Een schip terugtrekken is eenvoudig’
Europese bron