Terwijl klok uitgetikt raakt, begint EU juridisch gevecht met Londen
De Europese Commissie daagt het Verenigd Koninkrijk voor de rechter omdat het vasthoudt aan een wet die het Brexit-scheidingsakkoord schendt. Maar belangrijker: beide partijen geven de onderhandelingen niet op.
Ursula von der Leyen heeft woord gehouden. In een korte boodschap maakte ze gisteren bekend dat de Europese Commissie een inbreukprocedure begint bij het Europees Hof van Justitie. Von der Leyen had met die stap gedreigd toen de Britse premier Boris Johnson begin september doodleuk aankondigde dat hij terugkwam op een cruciaal onderdeel van het moeizaam onderhandelde scheidingsakkoord met de EU.
Daarin staat dat Noord-Ierland ook na de overgangsfase de facto in de Europese markt blijft. Op die manier wordt een harde grens op het eiland vermeden en komt de vrede tussen de Ierse republiek en Noord-Ierland – gebetonneerd in het Goede Vrijdagakkoord – niet in het gedrang. Johnson beloofde toen dat hij de noodzakelijke douanecontroles zou organiseren in de Ierse havens.
Maar vorige maand kwam Johnson aanzetten met een wet – de zogenaamde Internal Market Bill – waarin hij terugkomt op die afspraak. Hij zegt dat hij de integriteit van zijn koninkrijk moet kunnen garanderen en dat kan niet als de onderhandelingen over een toekomstig handelsakkoord op niets uitdraaien. Dan kunnen Britse bedrijven niet langer ongehinderd exporteren naar Noord-Ierland, en omgekeerd. Dat de Internal Market Bill een internationaal akkoord – het Brexit-scheidingsakkoord – schendt, vond hij plots van ondergeschikt belang.
Wachten op de Lords
Von der Leyen gaf Johnson tot 1 oktober om het wetsontwerp aan te passen of in te trekken, zo niet zou de Commissie juridische actie ondernemen. Hoewel Johnson ook vanuit zijn eigen partij veel kritiek kreeg, keurde het Lagerhuis de wet deze week met een ruime meerderheid goed. Daarmee is ze nog niet van kracht, want ook het Hogerhuis moet het licht nog op groen zetten, en de Lords vinden internationale geloofwaardigheid een hoog goed. Maar de Lords hebben veel tijd nodig voor ze zich uitspreken.
Von der Leyen besloot in elk geval hun verdict niet af te wachten. ‘We hadden onze Britse vrienden gevraagd de problematische onderdelen van de Internal Market Bill tegen eind september te verwijderen. Dat is niet gebeurd. We hebben hen dan ook een ingebrekestelling gestuurd, als eerste stap in een inbreukprocedure.’
Veel indruk maakt de stap voorpier lopig niet. Londen liet meteen weten dat het vasthoudt aan de wet. De juridische schermutselingen zijn voorlopig ook slechts een verhaal in de marge. Een procedure voor het Europees Hof van Justitie duurt jaren. Tegen dat de rechters in Luxemburg een uitspraak hebben gedaan, is de Brexit-saga al lang afgelopen. Of die een happy end krijgt, moet de komende twee weken duidelijk worden.
De ‘tunnel’
In die periode moet duidelijk worden of de onderhandelingen over een handelsakkoord kunnen landen. Probleem: die gesprekken zitten vast en veel tijd om ze vlot te trekken is er nu echt niet meer. Vandaag wordt de negende onderhandelingsronde afgesloten en op pais dit ook de laatste ronde.
Eigenlijk moeten de twee hoofdonderhandelaars, Michel Barnier en David Frost, vandaag een bescheiden doorbraak kunnen aankondigen. Dat maakt de weg vrij voor ultieme onderhandelingen – diplomaten spreken graag over de ‘tunnel’ – met Johnson zelf. Alleen hij wordt in staat geacht de ultieme doorbraak te forceren. Dat deed hij vorig jaar ook. Alleen zullen de Europese leiders Johnson, na zijn frats met de Internal Market Bill, met nog meer wantrouwen benaderen. Toch laten Europese onderhandelaars verstaan dat ze signalen opvangen dat Johnson wel degelijk bereid is de ‘tunnel’ in te gaan.
Maar gisteravond zaten de onderhandelingen nog altijd vast op de Europese eis dat de Britten hun economie de komende jaren niet volledig dereguleren. In het toekomstige handelsakkoord moeten waterdichte garanties staan over staatssteun, milieuregels en arbeidsomstandigheden. Voorlopig ziet niemand in hoe Johnson aan die eisen kan voldoen. De essentie van de Brexit is dat de Britten hun economie kunnen organiseren zoals zij dat willen. Maar hij heeft ook geen belang bij een no deal. ‘Ik kan drie goede redenen geven waarom hij uiteindelijk toch voor een akkoord gaat’, zegt een diplomaat. ‘Maar even goed zijn er drie redenen waarom hij niet toegeeft.’
De Financial Times meldde gisteren plots dat er een ‘landingsbaan’ in zicht was voor het probleem van de staatssteun, maar dat bericht werd aan Europese kant snel ontkend. Ook over de visserijrechten en het delen van informatie in de strijd tegen terreur en misdaad is nog geen akkoord.
Files van 7.000 trucks
Johnson zelf heeft eerder gezegd dat hij op 15 oktober een akkoord wil, zo niet moet iedereen zich voorbereiden op de no-deal-Brexit. Europa ziet eind oktober als ultieme datum. Een eventueel akkoord moet ook goedgekeurd worden door de Europese regeringsleiders en het Europees Parlement.
Belangrijk is dat geen van beide partijen als eerste de handdoek in de ring wil gooien. Wie dat doet, krijgt immers de zwartepiet voor de chaos die een no-deal-Brexit vanaf 1 januari meebrengt. In Dover, bijvoorbeeld, houden ze rekening met files van zevenduizend trucks voor de overtocht naar het vasteland.
Wie als eerste de handdoek in de ring gooit, krijgt de zwartepiet voor de chaos die een no-deal-Brexit vanaf 1 januari meebrengt
Kunnen overheden nog ingrijpende coronamaatregelen afdwingen wanneer de virusuitbraak uit de hand loopt? Een oplaaiend conflict tussen de centrumlinkse Spaanse regering van premier Pedro Sánchez en het centrumrechtse bestuur van Madrid, over een nieuwe gedeeltelijke lockdown in de hoofdstad, toont hoe zulke interventies niet langer zonder slag of stoot aanvaard worden. Zelfs niet te midden van een nieuwe infectiegolf: de afgelopen maand is het aantal dagelijkse besmettingen in Spanje, dat 47 miljoen inwoners telt, opnieuw geëxplodeerd tot meer dan 11.000. De grootste infectiehaard is Madrid, goed voor bijna 45 procent van alle geregistreerde nieuwe besmettingen. Daarmee is de Spaanse hoofdstad op dit moment de ergst getroffen metropool van de Europese Unie.
Complex en zorgwekkend
Het aantal nieuwe sterfgevallen stond woensdag op 177. Dat is fors minder dan de dramatische piek van 900 dagelijkse coronadoden in maart. Maar de statistieken zijn beroerd genoeg voor de regeringSánchez om niet-essentiële verplaatsingen naar en uit zwaar getroffen zones voortaan te verbieden. Die zones beperken zich voorlopig tot Madrid en een reeks aanpalende gemeenten. Bewoners mogen er wel nog hun huis verlaten, maar niet de regio. Al worden uitzonderingen voorzien voor werk-, onderwijs- of zorgredenen. Sociale bijeenkomsten worden beperkt tot zes mensen. Winkels, hotels en restaurants mogen slechts aan halve capaciteit werken en de horeca mag na elf uur geen nieuwe klanten ontvangen.
‘De situatie in Madrid is complex en zorgwekkend’, verklaarde de Spaanse minister van Volksgezondheid Salvador Illa. ‘Daarom hebben we deze maatregelen genomen, maar we beseffen dat er lastige weken aankomen.’
Maar de Madrileense bestuurders reageerden ontdaan. De autonome regio Madrid – waarin zowel de stad als aanpalende gemeenten zitten – zal de maatregelen uitvoeren, verklaarde Isabel Díaz Ayuso, hoofd van het regiobestuur. Maar niet van harte: haar diensten spannen tegelijk een rechtszaak aan tegen het nieuwe beleid. ‘Om op te komen voor de rechten van de Madrilenen’, aldus Ayuso. Want, zo twitterde ze eerder al: ‘We hebben het over het inperken van de fundamentele rechten van miljoenen mensen.’
Volgens de Madrilenen is de beslissing niet geldig omdat niet alle Spaanse regio’s akkoord gingen met de beslissing. Naast Madrid verzetten ook Catalonië, Galicië, Andalusië en Ceuta zich. ‘Laat niemand eraan twijfelen dat dit Madrid economisch zal schaden’, stelde de burgemeester van Madrid, José Luis Martínez-Almeida. ‘Handel en horeca zullen een erg harde klap krijgen.’ Zelf hadden Madrileense overheden overigens al gedeeltelijke lockdown-maatregelen uitgevaardigd in een aantal – overwegend arme – wijken in het zuiden van de stad. Ayuso kwam onder vuur omdat ze de besmettingsgraad in die wijken onder andere weet ‘aan de levenswijze van migranten in Madrid en de bevolkingsdichtheid in deze districten en gemeenten’. Ook kreeg de politie in Madrid toegang tot gezondheidsdata. Die is ‘essentieel’ om quarantaine van positief geteste bewoners af te dwingen.
Politieke twist
De achtergrond van de protagonisten in het debat toont dat er niet alleen sprake is van een spanningsveld tussen de nationale volksgezondheid en de belangen van de grootste stad van het land. Ook nauwe partijpolitiek wakkert het conflict aan: zowel de Madrileense burgemeester Martínez-Almeida als regiochef Ayuso behoort tot de centrum-rechtse Partido Popular (PP), die op gespannen voet leeft met de socialisten van Sánchez. Daarbovenop, zo schrijft de krant El País, kampt het Madrileense bestuur ook nog eens met interne spanningen tussen de PP en haar liberale coalitiepartner Ciudadanos.
Het gevolg van die politiek volatiele situatie is dat de ruzie tussen Madrid en de regering woensdag eerst afkoelde, om dan weer op te laaien. José Manuel Franco, vertegenwoordiger van de centrale overheid in Madrid en een partijgenoot van premier Sánchez, waarschuwde het regiobestuur in een videoboodschap. De Madrileense bestuurders, zo zei hij, ‘mogen de pandemie niet gebruiken als wapen tegen de Spaanse regering’.
Madrid is de grootste infectiehaard in Spanje en op dit moment ook de ergst getroffen metropool van de Europese Unie