Laat andere prioriteiten zinvolle hervorming niet wegduwen

De federale formatie heeft een politieke generatie getekend. De voorstellen om een herhaling van die politieke soap te voorkomen, tieren welig. Bart De Wever, altijd in de spits als het erom gaat de situatie te definiëren, kwam meteen met het verregaande voorstel een meerderheidsstelsel in te voeren. Dat zou leiden tot grotere partijen die elk in hun wingewest dominant zijn en met elkaar zaken kunnen doen.

Gisteren, op het jaarlijkse openingscollege politicologie van de UGent, voegden de voorzitters van de drie traditionele Vlaamse partijen hun ideeën toe aan het debat. Zowel de terugkeer naar kleinere kieskringen als de invoering van een grotere, federale kieskring passeerde de revue, maar verdeelde de meningen. Er leek wel vrij grote overeenstemming te bestaan over de noodzaak om een deadline in te voeren, zodat een regeringsvorming niet langer dan bijvoorbeeld zes maanden zou kunnen aanslepen. Als er tegen die einddatum geen nieuwe ploeg klaarstaat, dan volgen er nieuwe verkiezingen, naar het voorbeeld van landen als Spanje en Israël. Daar is recentelijk gebleken dat die regel geen wondermiddel is. Soms moest de kiezer twee of drie keer worden opgeroepen. Maar uiteindelijk kwam er wel een werkbare formule uit de bus.

In een democratie zijn verkiezingen een sluitstuk. Als alle machten uitgaan van de natie, zoals al sinds 1831 in onze grondwet staat, dan geeft het pas om bij een blokkering vervroegde verkiezingen te houden. Ook als die op het eerste gezicht geen oplossing brengen en zelfs als ze de problemen nog groter dreigen te maken. Dat is een princiepskwestie, geen zaak van loutere efficiëntie.

Politici moeten spelen met de kaarten die hen door de kiezer worden toebedeeld. Maar ze mogen die kaarten ook aan de kiezer teruggeven als ze geen manier vinden om het spel te spelen. Dat is niet minder eervol dan de impasse langer te laten duren dan het impliciete contract tussen burger en overheid verdraagt. De jongste versie van dat spel ging ver over die grens. De gevolgen daarvan, in termen van verloren vertrouwen, zullen zich nog jaren laten gevoelen.

Nu het trauma van de schier uitzichtloze onderhandelingen nog vers is en herhaling voor alle betrokkenen een nachtmerrie lijkt, ogen de kansen op een hervorming gunstig. Hervormingsplannen zijn zelfs ingeschreven in het regeerakkoord. Het grootste risico is dat de urgentie daarvan slijt, naarmate de herinnering vervaagt. Andere prioriteiten dreigen die zinvolle vernieuwing weg te duwen. En dat zou jammer zijn.

Kaarten teruggeven aan kiezer is niet minder eervol dan formatie eindeloos te laten aanslepen