De flexibele Sherlock Holmes
Fans van Sherlock Holmes mogen de laatste jaren niet klagen. En nu lanceert Netflix ook nog eens een feministische versie: Enola Holmes. De detective is na 133 jaar populairder dan ooit. Waarom eigenlijk, Watson?
Sherlock Holmes is al een tijd alomtegenwoordig op groot én klein scherm. Denk maar aan regisseur Guy Ritchie, die van hem een actieheld maakte: banaal maar commercieel succesvol – en daar had de charme van Robert Downey Jr. veel mee te maken. Het was in elk geval een pak beter dan Holmes & Watson, de pijnlijke ‘komische’ versie die Will Ferrell en John C. Reilly twee jaar geleden de wereld instuurden. En daarnaast is er bijvoorbeeld ook nog Sherlock, met zijn flitsende diagrammen én Benedict Cumberbatch die nog sneller praat dan Matthijs van Nieuwkerk.
Holmes moet zowat het flexibelste filmpersonage zijn dat er bestaat. Hij hoeft zelfs geen detective te zijn. Toen de jury van de Peabody Award schreef dat dokter House, uit de gelijknamige serie, ‘een medische Sherlock Holmes’ was, slaakten we een zucht van herkenning. Dat totale gebrek aan tact, die pompeuze air, die briljante conclusies uit minuscule details, de verslaving aan pijnstillers: Sherlock was het personage waar de juryleden al de hele tijd aan moesten denken. En inderdaad: waarom zou Holmes geen arts kunnen zijn? Detective Basil uit De speurneuzen was zelfs een muis.
De laatste jaren hebben we ook een stokoude en aftakelende Mr. Holmes gezien, met bravoure gespeeld door Ian McKellen. De jonge Holmes kennen we dan weer sinds Young Sherlock Holmes (1985) van Barry Levinson – die werd toen véél te snel en te hip bevonden en was wellicht zijn tijd vooruit. En als u nog zit te wachten op meer afleveringen van Sherlock, probeer dan Elementary op de kop te tikken. Jonny Lee Miller, de geblondeerde Sick Boy uit Trainspotting, speelt een gekwetste hedendaagse Holmes, met Lucy Liu als zijn trouwe compagnon Joan Watson. Dat zit al wat dichter bij het idee van Enola Holmes dat Sherlock leefde in de tijd van de suffragettes, en misschien wel een avontuurlijke zus had.
Tegen die Neflix-film diende de stichting die de nalatenschap van Arthur Conan Doyle beheert eind juni klacht in. De acht erven Doyle zijn geen rechtstreekse afstammelingen – geen van zijn vijf kinderen kreeg zelf kinderen – maar verre en aangetrouwde familie. Ze zijn meer in het geld geïnteresseerd dan in films of boeken. Ze hadden trouwens al klacht kunnen indienen toen Nancy Springer in 2006 het eerste boek publiceerde over Enola Holmes, de jongere maar even opmerkzame en logisch denkende zus van Sherlock. Maar waarschijnlijk vloog die reeks youngadultboeken onder hun radar door.
Pijp
Al die remakes en herdenkingen blijven de mythe van Sherlock Holmes in stand houden. Met die pijp zat Arthur Conan Doyle er weliswaar flink naast – je bent tien minuten kwijt als je aan kinderen moet uitleggen wat zo’n ding is. Maar die kunnen de huidige makers gemakkelijk weglaten en voor de rest zit het personage knal op de tijdgeest. Toen Doyle hem bedacht, was een misantroop nog een gedurfd personage, maar wij vreten al jaren fictie rond asociale buitenbeentjes. Voor een detective die gelukkig getrouwd is, moet je naar
Midsomer murders; de rest ligt overhoop met partners en familie, en kunnen net zo min als Holmes een baas boven zich verdragen.
Holmes is bang van vrouwen? Vandaag zou hij zich gewoon incel noemen. Of misschien zit er echt meer achter die vriendschap met Watson, en ook dat is geen probleem meer. Zelfs dat de detective in hartje Londen woont, maar steevast gekleed is voor lange wandelingen op de heide, doet nog nauwelijks iemand opkijken in tijden dat athleisure alomtegenwoordig is.
Maar het allerbelangrijkste is Holmes’ gave om aan de hand van een verdwaald kattenhaar of een vingerafdruk onderaan een lade te raden wat er gebeurd is. De eerste keer dat een misdaad aan de hand van vingerafdrukken werd opgelost, gebeurde dat in 1892 in Argentinië. De forensische kennis die Doyle in zijn stukken verwerkte, was dus heet van de naald. Het maakt van Holmes een voorloper van CSI, Silent witness en die andere verhalen die detectivewerk en wetenschap bijeenbrengen. En dus van ons verlangen naar geniale politieagenten die zonder één onopgeloste zaak op pensioen gaan.
Het personage van Sherlock Holmes zit knal op de tijdgeest