Parlement vastbesloten om Orban en co. financieel te straffen
Het gaat hard tegen hard in de begrotingsonderhandelingen tussen het Europees Parlement en tijdelijk EU-voorzitter Duitsland. Uitstel van het herstelfonds dreigt.
1
Wat is het probleem?
Tijdens hun marathonvergadering in juli kwamen de EU-leiders overeen dat lidstaten financieel gestraft kunnen worden als er wanbeheer wordt vastgesteld met het geld uit de Europese meerjarenbegroting en het herstelfonds. Om de 27 over de streep te trekken, blonk de tekst uit in vaagheid. Maar nu moet hij vertaald worden in een verordening waarmee zowel de lidstaten als het Parlement moeten instemmen.
Duitsland, tijdelijk EU-voorzitter, legde een compromistekst op tafel. Maar die gaat te ver voor Polen en Hongarije, terwijl onder meer Nederland en België het Duitse voorstel te zwak vinden. ‘De Commissie wordt te fel beknot in wat ze kan doen als ze fraude of corruptie vaststelt’, zegt een Europese diplomaat. Die landen rekenen nu op het Parlement om het mechanisme aan te scherpen.
2
Wat wil het Europees Parlement?
Heel wat Europarlementsleden zijn gefrustreerd omdat de zogenaamde atoombomprocedure tegen Polen en Hongarije niets heeft opgeleverd. Dat fameuze artikel 7 van het Verdrag van de Europese Unie kan leiden tot de schorsing van het stemrecht van een lidstaat die de rechtsstaat met voeten treedt. Maar omdat de geviseerde landen elkaar steunen, blijft artikel 7 tandeloos.
In een gezamenlijke tekst onder de titel ‘Europese waarden zijn niet te koop’ spraken de fractieleiders van de Europese Volkspartij, de sociaaldemocraten, de liberalen en de groenen zich uit voor een efficiënter mechanisme. ‘Het Duitse voorstel om lidstaten te straffen, geldt alleen als ze de financiële belangen van de EU schenden’, zegt Kathleen Van Brempt (SP.A).
De vier pro-Europese fracties willen dat financiële straffen ook gelden in geval van de ondermijning van de rechtsstaat in het algemeen – als de media gemuilkorfd worden, of de onafhankelijkheid van justitie uitgehold wordt. Ze eisen ook dat er een gekwalificeerde meerderheid onder de lidstaten nodig is om een sanctievoorstel van de Commissie af te wijzen. ‘Er komt geen meerjarenbegroting en geen herstelfonds zonder een sterke wetgeving over de rechtsstaat’, zegt een bron.
3
Hoe reageert Orban?
De Hongaarse premier Viktor Orban ziet de bui hangen, omdat er geen unanimiteit nodig is onder de lidstaten om het mechanisme goed te keuren. Alleen als hij een ruime groep landen rond zich verzamelt, kan hij een strengere tekst tegenhouden. Daarom spreekt hij dreigende taal. Om de Commissie toe te laten 750 miljard euro te lenen voor het herstelfonds, moeten eerst alle nationale (en sommige regionale) parlementen het besluit ratificeren dat de eigen middelen van de Commissie verhoogt. Orban dreigt ermee die ratificatie in zijn land tegen te houden. In dat geval riskeert de uitbetaling van het geld van ‘Next Generation EU’ vertraging op te lopen. De vraag is of Orban het spel zo hard durft te spelen: Hongarije maakt aanspraak op 6,25 miljard euro uit het herstelfonds, zijn bondgenoot Polen zelfs 23 miljard.
Ook de Duitse ambassadeur Michael Clauss, die onderhandelt namens de lidstaten, houdt het been stijf. ‘Voor de eerste keer komt er een link tussen de rechtsstaat en de bescherming van de begroting. Maar het kan en zal geen sanctiemechanisme zijn voor lidstaten die de rechtsstaat niet respecteren’, schreef hij in een brief aan Europarlementslid Johan Van Overtveldt (N-VA), voorzitter van de commissie Begroting. Voor dat laatste dient volgens Clauss …. artikel 7.
4
Wat is het andere struikelblok?
Het Parlement eist ook dat er 39 miljard euro extra gaat naar onder meer Erasmus (studeren in het buitenland, red.) en het onderzoeksprogramma Horizon, die er in de meerjarenbegroting 2021-2027 bekaaider vanaf komen dan wat de Commissie voorstelde. Maar voorlopig houdt het Duitse voorzitterschap de boot af, tot frustratie van Van Overtveldt: ‘De regeringsleiders hebben de toegevoegde waarde van pan-Europese programma’s over het hoofd gezien’, antwoordde hij aan Michael Clauss. ‘Als enige direct verkozen instelling heeft het Parlement de plicht die programma’s te verdedigen.’ Een zevende onderhandelingsronde gisteren leverde niets op: ‘Er is een fundamentele onenigheid. We verwachten een nieuw voorstel.’ Pas als de lidstaten op dit dossier bewegen, kan het Parlement eventueel toegeven op het mechanisme.
‘De regeringsleiders hebben de toegevoegde waarde van Erasmus en Horizon over het hoofd gezien’
Johan Van Overtveldt Voorzitter commissie Begroting