Lezers redden Hongaarse hipsterjournalisten
De populairste nieuwssite van Hongarije werd ingepalmd door Orban-getrouwen. Dankzij giften van haar lezers kan ze heropstarten.
‘Ik denk dat we een wereldrecord gevestigd hebben’, zegt Zsolt Hanula. ‘Een nieuw mediabedrijf én een nieuwssite oprichten in minder dan zes weken.’ Wetenschapsen technologiejournalist Hanula geeft, telefoon in de hand, een digitale rondleiding door het driekamerappartement in Boedapest waar de redactie van Telex huist. Dat is de opvolger van Index, tot voor kort de populairste nieuwswebsite van Hongarije met bijna een miljoen gebruikers (op een bevolking van 9,8 miljoen).
Als onafhankelijk medium, gedragen door overwegend jonge hipsters met een nonchalante stijl, maar een overschot aan talent, was het in 1999 opgerichte Index zowel geloofwaardig als cool. Formeel bestaat de website nog, maar haar rol als vlaggenschip van de onafhankelijke Hongaarse media ging eind juli finaal verloren. Toen stapte de volledige redactie – tachtig journalisten – op, als reactie op het ontslag van hun hoofdredacteur.
‘De eigendomsstructuur van onze uitgever was altijd al schimmig’, zegt Hanula. ‘De regering of oligarchen die ertegen aanleunen, probeerden Index al jaren te kopen of te manipuleren’, legt hij uit. Dat deden ze eerder ook met de publieke omroep en talloze andere commerciële media. ‘Toen ze onze hoofdredacteur ontsloegen, wisten we: nu is het gedaan.’ Maar die ‘shitstorm’, zoals Hanula het noemt, was meteen ook een nieuw begin. Vanuit hun werkruimte – tot voor kort huisde er een talenschool voor kinderen – lanceerden Hanula en 90 procent van zijn opgestapte collega’s een week geleden een ‘nieuwe Index’.
Lachen met Orban
De website, die zichzelf omschrijft als een ‘kleurrijk, onafhankelijk en tongue in cheek’ medium dat ‘noch aan de kant van de oppositie noch aan de kant van de regering staat’, heeft nu al bijna 400.000 lezers. Niet slecht voor een initiatief, dat enkele weken geleden slechts bestond als idee op Facebook. Hanula: ‘We hadden een groep opgericht op de vrijdag dat we onze ontslagbrieven overhandigden. Zonder duidelijk plan: we wilden gewoon kunnen communiceren met onze lezers.’
‘Datzelfde weekend nog hadden we 200.000 volgers die allemaal zeiden: “Gasten, doe iets nieuws en we volgen jullie.” We hebben een webpagina gebouwd om donaties in te zamelen en begin september aangekondigd dat we aan iets nieuws bouwden. Dat leverde 36.000 donaties op, veel meer dan wie dan ook mogelijk achtte voor een online nieuwsportaal in Hongarije. (Daar kwam een gift van 200.000 euro van een solidaire Tsjechische mediagroep bovenop, red.)
Zien hoe onze lezers er waren voor ons, was een uiterst emotionele ervaring.’
Voorlopig is de site gratis, maar de bedoeling is om over te schakelen naar een website die drijft op betaalde abonnementen en waarvan de journalisten mede-eigenaar zijn. Alleen zo kun je in Hongarije ontsnappen aan druk vanuit de regering, grote adverteerders of je eigen uitgever, zegt Hanula.
Op de site van Telex is te zien hoe de redactie de oude draad oppikte waar ze die achtergelaten had. Een stuk over pogingen van Orbans regeringspartij Fidesz om meer jongeren aan zich te binden, wordt geïllustreerd door een pastiche van een bekende meme, afkomstig uit de sitcom 30Rock. In plaats van acteur Steve Buscemi zien we Orban, met skateboard om de schouder en pet achterstevoren, in de gang van een school op stuntelige wijze een stel tieners benaderen: ‘Hoe stellen jullie het, medekinderen?’ Nog voor de website online ging, publiceerde de redactie via Facebook al een verhaal over het ministerie van Buitenlandse Zaken. Dat had via zijn ambassades informatie vergaard over buitenlandse trips van Hongaarse journalisten.
Uitgehold
De site die de Telex-journalisten achterlieten, ging intussen uitgehold verder, ingekapseld in het pro-Orbanimperium dat de Hongaarse media domineert. Aan de lay-out en indeling van Index is weinig veranderd, maar de ironische, uitdagende toon is verdwenen en het belangrijkste nieuws leest als een goednieuwsbulletin verzorgd door de regering: verpleegsters zullen 20 procent opslag krijgen! De btw op nieuwe woningen gaat naar omlaag! Allemaal met dank aan de premier. Het aantal dagelijkse lezers is gehalveerd.
Hanula pijnigt zichzelf wel eens door een kijkje te nemen. Het is moeilijk om de website waar hij dertien jaar voor geschreven heeft, geheel te vergeten. ‘Ik had een dagelijkse column, opgebouwd rond een interessant wetenschappelijk feitje. Ik had gehoopt dat ze die
‘Invallen bij een shift om vijf uur ’s ochtends? In normale tijden een hopeloze vraag. Nu reageerden meteen drie kandidaten’
Zsolt Hanula
Journalist Telex
zouden begraven toen wij vertrokken. Maar dat hebben ze natuurlijk niet gedaan. Het voelt niet goed om hun artikels te zien in het format dat je zelf vormgegeven hebt. Maar ik hoop dat veel lezers beide sites zullen lezen: dan kunnen ze duidelijk het verschil zien.’
Als Telex levensvatbaar blijkt op lange termijn, zou dat een krachttoer zijn. De Hongaarse trend gaat al jaren de andere richting uit, in het nadeel van de vrije journalis