Wat als we gewoon cash uitdelen?

Het kan verkeren. Dat ondervond ook Ray zo’n drie jaar geleden, toen de man uit het Canadese Vancouver plots op straat terechtkwam. ‘Van de ene week op de andere was ik alles kwijt: mijn huis, mijn baan, mijn geld. Het was weg’, getuigt hij op de website van de lokale liefdadigheidsinstelling Foundations of Social Change. Ray belandde in een noodopvang en dreigde te worden opgeslorpt in de massa van de naar schatting 7.600 daklozen die de Canadese provincie British Columbia telt.

Maar in 2018 keerde zijn geluk opnieuw, toen Ray werd geselecteerd voor een onderzoek van de University of British Columbia, die in zee ging met Foundations of Social Change. De hamvraag: wat als we daklozen gewoon geld geven om zelf hun leven opnieuw op de rails te krijgen? ‘New Leaf’ werd het project gedoopt, en uit 115 mensen, die al minstens zes maanden op straat leefden, werden er 50 geselecteerd, die elk 7.500 dollar cash kregen. Hoewel de helft van hen ook gecoacht werd, hingen er geen voorwaarden aan het geld en was het vrij te besteden.

Daklozen die geld kregen, hadden na gemiddeld drie maanden opnieuw een dak boven het hoofd

Het idee voor het project had Claire Williams, de ceo van Foundations of Social Change, opgepikt door een TED-talk van de Nederlandse historicus Rutger Bregman. Die laatste blies in 2015, met zijn boek Gratis geld voor iedereen, het oude idee van een basisinkomen nieuw leven in. De onvoorwaardelijke giften aan de Canadese daklozen steunen op veel dezelfde principes: onder meer dat niemand beter weet wat hij of zij nodig heeft dan de persoon zelf.

De resultaten van het proefproject lijken alvast bemoedigend. Zij die het geld kregen, hadden na gemiddeld drie maanden opnieuw een vast dak boven het hoofd, terwijl de controlegroep er vijf maanden over deed. Gemiddeld spendeerden de 50 deelnemers iets meer dan de helft van het geld aan voeding en huur, 15 procent aan medicijnen en rekeningen en 16 procent aan kleding en transport. Na twaalf maanden hadden ze nog steeds 1.000 euro op de rekening. Uitgaven voor alcohol, sigaretten en drugs daalden met 39 procent. ‘Dat haalt ons stereotiepe beeld van mensen die op de rand van de maatschappij leven onderuit’, denkt Williams.

Ook bij een ouder project in Londen tekenden zich gelijkaardige resultaten af. Toen kreeg een groep van dertien daklozen, van wie sommigen al meer dan 40 jaar op straat leefden, elk 3.000 pond. Geen van hen verkwistte het geld aan drank en drugs. Anderhalf jaar later hadden zeven van de dertien opnieuw een dak boven het hoofd, en stonden twee van hen op het punt een woonst te betrekken. Het deed het zakenblad The Economist besluiten dat het geen gek idee is om de armsten gewoon direct geld te geven en de tussenpersonen, zoals begeleiders, te laten vallen. Dat zou, toonden zowel het Canadese als Britse project aan, ook de belastingbetaler geld kunnen besparen, doordat er minder moet worden geïnvesteerd in, bijvoorbeeld, opvang.

Of de formule voor iedereen zaligmakend blijkt, is maar de vraag. In Canada werden mensen met zware psychologische en verslavingsproblemen uitgesloten. Maar Ray staat alvast vol goede moed in het leven. Hij volgt nu een ITopleiding en hoopt zijn loopbaan een nieuwe wending te kunnen geven.