‘Wachten met seks is een feministische daad’
Waarom tieners hun eerste keer steeds later beleven
‘Seks? Nee, nog niet gedaan. Een lief? Nope, ook nog niet gehad. Dat boeit me totaal niet. Ik droom ervan later een eigen bedrijfje te starten. Ik concentreer me nu liever op mijn studie en zelfontwikkeling. Seks en jongens, dat is pure tijdsverspilling.’
Yasmine is 17 jaar en zit in het vijfde middelbaar kantoor op een Antwerpse school. Ze zoekt nog volop naar een balans tussen de vrijgevochten jonge vrouw in zichzelf en het respect voor haar Marokkaanse cultuur en islamitisch geloof. Die schrijven voor te wachten met seks tot na het huwelijk. Die schijnbare tweespalt is de reden waarom ze liever niet met volledige naam en foto in de krant wil.
Yasmine is lang niet de enige die op haar zeventiende nog geen ervaring heeft met seks. Veelvuldig onderzoek toont aan dat tieners hun eerste keer steeds vaker uitstellen. De Universiteit Gent voert om de vier jaar een onderzoek uit dat peilt naar jongeren en hun seksualiteit. Uit die cijfers blijkt dat de leeftijd waarop tieners de eerste keer seks hebben in alle leeftijdsgroepen lichtjes opschuift, zowel bij jongens als bij meisjes (zie grafiek). Toch valt de grootste verschuiving te noteren bij meisjes van 17 en 18 jaar. In 2014 zei nog bijna 53 procent van hen dat ze al ervaring hadden met geslachtsgemeenschap. Vier jaar later was dat nog zo’n 41 procent.
Wat ligt aan de basis van die uitgestelde seksuele carrière? ‘Carrière is in ieder geval een goedgekozen term’, zegt Wannes Magits van het Vlaamse expertisecentrum Sensoa. ‘Onderzoek van het Nederlandse kenniscentrum Rutgers toonde twee jaar geleden aan dat jongeren een zekere maatschappelijke druk ervaren om hun leven eerst en vooral op de rails te krijgen en op andere vlakken “carrière te maken”. Ze moeten uitblinken in hun studie, populair zijn bij hun vrienden, ze willen reizen … Dan blijft er weinig ruimte over voor seks en relaties.’
Maagdenmopjes
De invloed van cultuur en religie in de samenleving valt volgens Magits moeilijk aan te tonen. Yasmine ziet er wel een mogelijke verklaring in. ‘Ik zit in een klas met veel tieners met Marokkaanse roots. Voor ons is het not done om al met liefjes en seks bezig te zijn. Toch denk ik dat velen stiekem wel al seks hebben, al zullen ze zeggen van niet, als je hen ernaar vraagt.’
‘De seksuele voorlichting vind ik te klassiek, te veel gebaseerd op voortplanting en te weinig op gevoelens. Ik val op mannen, dus ik heb niks aan voortplanting’
Noa (18)
‘Zelf heb ik ook af en toe seksuele gevoelens, dat is normaal’, vervolgt Yasmine. ‘Ik probeerde eens te masturberen, maar het was niks voor mij. Ik voelde me te raar. Ik probeer te wachten tot ik een goeie man heb gevonden. In de tussentijd negeer ik mijn seksuele gevoelens. Zo moeilijk is dat niet. Ik focus me op andere dingen.’
Ima (19) uit het Nederlandse Friesland deed ‘het’ voor de eerste keer op haar zeventiende. ‘Door de standaarden in films en series had ik het gevoel dat dat vrij laat was’, zegt de Nederlandse die momenteel aan de VUB studeert. ‘Ik voelde me er toen pas klaar voor. Op de middelbare school was ik niet bezig met jongens. Ik wilde genieten van mijn vrijheid. Ook nu ik in België studeer, wil ik zo veel mogelijk halen uit mijn studententijd. Een relatie sluit ik niet bij voorbaat uit, maar ik ben zeker niet angstvallig op zoek.’
Ook Noa (18) heeft nog alle tijd van de wereld. Hij heeft nog geen ervaring met seks of relaties. ‘Als homoseksuele man is het minder evident om iemand in het echte leven te leren kennen’, weet de student social sciences aan de VUB. ‘Ik gebruik wel datingapps, maar daar is nog niets uit gekomen. Toch voel ik niet de druk om het snel-snel te doen. In mijn dichte vriendenkring, die vooral uit meisjes bestaat, hebben ook nog niet zoveel mensen “het” al gedaan. We kunnen openlijk over seks praten en maken zelfs mopjes over onze status als maagd.’
Mythische zestien
De leeftijd waarop je voor de eerste keer seks hebt, speelt de jongeren weinig parten. Met wie ze het doen, vinden ze belangrijker. Volgens het onderzoek van Rutgers uit 2018 hechten tieners veel belang aan seks binnen een relatie. Ima koos voor een andere weg. ‘Ik beleefde mijn eerste keer met een oudere jongen met wie ik niet samen was. De maatschappij vindt dat je eerste keer moet zijn met iemand van wie je houdt. Maar hoewel ik geen romantische gevoelens had, voelde ik me veilig bij hem. We hebben het nadien nog enkele keren gedaan. Dat zat dus wel goed.’
Magits: ‘Jongeren beleven hun eerste keer het liefst met iemand die ze kennen en bij wie ze zich goed voelen. Voor generatie 2020 hou ik mijn hart een beetje vast. De pandemie maakt het zeer moeilijk om iemand beter te leren kennen. Als je nog naar school of de jeugdbeweging kan, komen er veel mondmaskers aan te pas. Niet ideaal om te flirten. Sociale afstandsregels maken die eerste kus of knuffel zo goed als onmogelijk. De eerste keer seks zal voor vele tieners iets zijn voor na de pandemie, vermoed ik.’
Volgens jongeren spelen de sociale media een steeds grotere rol in hun ontluikende seksualiteit. Juli, die haar eerste keer beleefde toen ze 17 was, kijkt ook naar de klassiekere media. ‘Als jonger meisje las ik graag populaire jeugdboeken. Daarin waren personages steevast zestien toen ze voor de eerste keer met iemand naar bed gingen. Op den duur werd zestien een mythisch getal, alsof dat de enig juiste leeftijd is om te beginnen met seks’, zegt de Duitse VUB-studente.
Voorlichting op Netflix
Op de sociale media, maar ook in films en series zie je vooral perfecte relaties, mensen met afgetrainde lijven en koppels die altijd exact op hetzelfde moment klaarkomen. Jongeren lijken die illusies te doorzien. ‘Ook al weet ik dat het niet realistisch is, soms wil ik ook wel zo’n lichaam als die Instagrammodellen’, geeft Yasmine toe. ‘Ik vraag me dan af of jongens ook zulke hoge eisen stellen aan hun vriendin. Soms maakt dat me onzeker, al probeer ik gewoon blij te zijn met wie ik ben. Tegelijkertijd hoeven jongens niet te veel commentaar te hebben op hoe ik eruitzie.’
‘De Netflixserie Sex education vond ik realistischer dan wat ik op school leerde’, zegt Noa. ‘De seksuele voorlichting vind ik te klassiek, te veel gebaseerd op voortplanting en te weinig op gevoelens. Ik val op mannen, dus ik heb sowieso niks aan voortplanting. Sex education bracht me veel meer bij.’
Voor Noa is de online wereld een mes dat aan twee kanten snijdt. ‘Via online dating kan ik makkelijker mannen ontmoeten die ook op mannen vallen. Tegelijk kunnen homomannen online ook veeleisend zijn. Omdat ze hun seksualiteit vaak langer verborgen moesten houden, willen sommigen dat nu overcompenseren met een perfecte relatie zoals heterokoppels hadden in het middelbaar. Dat kan sommige homomannen afschrikken om die eerste stap te zetten. De lat ligt hoog.’
Magits van Sensoa benadrukt tot slot dat die latere eerste keer niet noodzakelijk problematisch is. ‘Als jongeren wachten tot ze zich er klaar voor voelen en die keuze bewust kunnen maken, kan ik dat alleen maar toejuichen. Komt het door prestatiedruk en onzekerheid door een negatief zelfbeeld, dan is dat heel jammer.’
‘Ik vind het niet slecht dat jongeren, en meisjes specifiek, vandaag op latere leeftijd aan seks beginnen’, besluit Ima. ‘Jonge vrouwen zijn vandaag veel zelfbewuster dan vroeger. Ze staan meer op hun strepen en willen misschien eerst zichzelf en de wereld verkennen voor ze met een ander het bed induiken. Zolang de verwachtingen van de eerste keer seks niet te hoog liggen, vind ik het niet per se slecht als vrouwen de lat hoger leggen. Wachten tot jij er klaar voor bent, zie ik als een feministische daad.’
‘Jonge vrouwen zijn veel zelfbewuster dan vroeger. Ze willen eerst zichzelf en de wereld verkennen voor ze met een ander het bed induiken’
Ima (19)
‘Ik probeer te wachten tot ik een goeie man vind. In de tussentijd negeer ik mijn seksuele gevoelens. Zo moeilijk is dat niet’
Yasmine (17)