Liesbet Stevens over het proces-De Pauw
‘Híj kiest voor trial by media, niet de vrouwen’
‘Sinds begin 2018 weet De Pauw perfect wie hem welke feiten aanwrijft. Toch blijft hij suggereren dat hij geen idee heeft. Dat is niet alleen frustrerend voor zijn slachtoffers, het is ook een belediging voor de werking van onze rechtstaat’
In november 2017 zet de VRT het contract met Bart De Pauw stop na meldingen van grensoverschrijdend gedrag. De Pauw maakt het nieuws zelf bekend in een onlinevideo. Enkele dagen nadien begint het parket een gerechtelijk onderzoek. Begin september dit jaar verwijst de raadkamer De Pauw door naar de correctionele rechtbank voor belaging en elektronische overlast. Twee weken geleden meldt het gezin De Pauw in een persbericht dat het de VRT in gebreke heeft gesteld. Het vraagt een schadevergoeding van 12 miljoen euro voor ‘de karaktermoord’ die de VRT op De Pauw zou hebben gepleegd. De stopzetting van De Pauws contract ‘is gebaseerd op twee twijfelachtige meldingen over beweringen van meer dan 10 jaar eerder’, staat in het persbericht.
Tot nu toe hebben ze gezwegen, de vrouwen die Bart De Pauw beschuldigen van seksueel grensoverschrijdend gedrag. En ook nu spreken ze zelf niet. Ze schuiven Liesbet Stevens van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen (IVGVM) naar voren als woordvoerster. Waarom reageren ze nu? Kon het straks niet, als Bart De Pauw zich voor de correctionele rechtbank moet verantwoorden voor belaging en elektronische overlast? ‘Er zijn de voorbije weken zulke flagrante leugens verspreid,’ zegt Stevens, ‘dat we er nu wel op móéten ingaan.’
Waarom praat ik met u en niet met de vrouwen zelf? Of met hun advocaat? ‘Aanvankelijk hadden enkele slachtoffers in deze zaak ons gecontacteerd om een buffer te vormen tussen de slachtoffers en de media. We hadden al iets gelijkaardigs gedaan in de zaak-Jan Fabre. Uiteindelijk is ook de vraag gekomen om hen bij te staan in de rechtszaak. Al heeft het wel even geduurd voor ze beseften dat ze niet anders konden dan zich burgerlijke partij te stellen. Mensen denken nogal snel dat alle bekende Vlamingen massa’s geld verdienen. Dat is niet zo. Voor deze vrouwen was het niet zo gemakkelijk om zomaar een advocaat in de arm te nemen. Niet iedereen beschikt over het budget van Bart De Pauw.’ Het Instituut betaalt hun advocaat, Christine Mussche? ‘Dat klopt. Dat doen we vaker in rechtszaken die belangrijk zijn voor de gendergelijkheid. Het hoort bij onze wettelijke opdracht om slachtoffers bij te staan met raad en daad, dus ook juridisch. Een zaak is voor ons niet belangrijker omdat er een BV bij betrokken is. Het thema – zoals seksuele intimidatie op het werk – kan ze belangrijk maken, of het feit dat we er een juridische kwestie mee kunnen uitklaren.’
Maar waarom spreken de vrouwen zelf niet? Bart De Pauw klaagt al drie jaar aan dat hij ‘anoniem aangevallen wordt’. ‘Voor Bart De Pauw zijn de slachtoffers al heel lang niet meer anoniem. In januari 2018, nog geen drie maanden nadat hij zijn filmpje de wereld in had gestuurd, verhoorde de onderzoeksrechter hem. Sindsdien kent hij de namen van de vrouwen die het Instituut vertegenwoordigt. Een onderzoeksrechter confronteert mensen namelijk nooit anoniem. Sinds begin 2018 weet hij dus al perfect wie hem welke feiten aanwrijft. Toch blijft hij maar suggereren dat hij geen idee heeft wie hem beschuldigt. Dat is niet alleen frustrerend voor zijn slachtoffers, het is ook een belediging voor de werking van onze rechtsstaat.’
Toch is alleen zijn naam bekend bij het publiek. Waarom willen de vrouwen zich
niet kenbaar maken?
‘Dat zien we vaker in dit soort zaken: vrouwen willen niet dat dit hen voor altijd blijft achtervolgen. Het vergt veel moed van slachtoffers om seksueel grensoverschrijdend gedrag op het werk aan te kaarten.
Zeker als het om je baas gaat. Zeker als die baas iemand is die iedereen in Vlaanderen kent en ook nog eens de status van ideale schoonzoon heeft. Ook als je een bekende actrice bent, is dat moeilijk. Zoals het voor iedereen moeilijk is om je openlijk te moeten verdedigen in een samenleving die nog steeds aan victim blaming doet. Die cocktail maakt het heel moeilijk om met naam en toenaam in de krant te gaan staan.’ In de rechtszaal straks worden hun namen sowieso bekend. ‘Daar zijn ze klaar voor. Ze hebben er principieel vrede mee dat in de openbaarheid treden de enige weg zal zijn voor hen om gerechtigheid te bekomen. Maar ze proberen nu al drie jaar om dit te bereiken op een manier die alle betrokkenen zo min mogelijk schaadt. Ze proberen met al hun macht om een trial by media en een moddercampagne te vermijden. Ze willen zo weinig mogelijk collateral damage. Maar zij veroorzaken die hier niet. De vrouwen die zijn gedrag gemeld hebben, hebben de openbaarheid niet opgezocht. Ze zijn zelfs niet naar het gerecht gestapt. De gerechtelijke procedure is opgestart nadat Bart De Pauw een filmpje online gezwierd heeft waarin hij de feiten minimaliseert. Daarop heeft het gerecht zélf het initiatief genomen. Stalking is geen klachtmisdrijf. Slachtoffers hoeven dus geen klacht in te dienen om een onderzoek te openen. Zelfs na dat filmpje is geen enkel slachtoffer spontaan naar de politie gestapt. De politie is zelf een voor een bij deze vrouwen terechtgekomen na een huiszoeking bij de VRT.’
Als ze echt iets willen aankaarten in de maatschappij, doen ze dat toch best
openlijk en met de juiste feiten?
‘Deze vrouwen hadden aanvankelijk niet de ambitie om op de barricaden te gaan staan. Zoals de meeste slachtoffers willen ze erkenning voor wat hen is aangedaan. Ze willen excuses en de garantie dat het niet opnieuw gebeurt. Ze willen dat liefst van diegene die hen de feiten heeft aangedaan. Als dat niet lukt, willen ze minstens maatschappelijke erkenning.’
Kunt u iets zeggen over het profiel van de vrouwen die u vertegenwoordigt?
‘Er zijn meerdere bekende actrices bij, maar niet iedereen is bekend. Er zijn hele jonge vrouwen bij, maar ook wat oudere. Het belangrijkste is dat het geen hysterische vrouwen zijn die bij het minste aangebrande grapje gillend wegrennen. Het zijn sterke vrouwen met een mooi professioneel palmares voor of achter de camera. Geen bange kwezeltjes.’
Het gezin De Pauw eist 12 miljoen van de VRT. De manier waarop de omroep deze zaak onderzocht heeft, is ontoereikend vinden ze. Had de VRT dit anders moeten
aanpakken?
‘Het is niet aan mij om de VRT te verdedigen. Maar het is belangrijk dat bedrijven die zeggen een integriteitsbeleid te voeren, ook de daad bij het woord voegen als er dan problemen opduiken. Anders is zo’n beleid maar een vodje papier.’ Hoe hebben de vrouwen op die schadeclaim gereageerd? ‘Een ingebrekestelling is het standpunt van één kant, één partij. Het is geen objectief document. Er is geen enkele reden om over zo’n claim een persbericht uit te sturen,
zoals het kamp van De Pauw gedaan heeft. Zíj kiezen er dus opnieuw voor om de strijd in de media te voeren. Terwijl de vrouwen al zo lang plichtsgetrouw zwijgen. Dus ja, het is hard aangekomen, ook al was de claim niet tegen hen gericht.’
De familie De Pauw klaagt aan dat de meldingen bij de VRT handelden over feiten bij twee vrouwen van meer dan tien jaar geleden. Te weinig om Bart De Pauw voor de laan uit te sturen, vinden ze.
‘Net dát het al meer dan tien jaar bezig was, was voor die vrouwen een reden om naar de vertrouwenspersoon van de VRT te stappen. Het was tien jaar geleden nog heel moeilijk om het openlijk te hebben over seksuele intimidatie op het werk. Het waren andere tijden, die context is veranderd. Bovendien hadden ze recentelijk met hun eigen ogen hetzelfde zien gebeuren bij een andere vrouw. Dát is de belangrijkste reden waarom ze naar de vertrouwenspersoon gestapt zijn. Zij dachten dat wat ze meegemaakt hadden iets eenmaligs was uit het verleden. Maar het bleek al die jaren later nog altijd aan de gang.’ Christine Mussche zou de slachtoffers ‘geronseld’ hebben. ‘De klopt niet. De tactiek van De Pauw is een klassieker. Zo welbekend dat ze zelfs een naam heeft: DARVO, deny, attack, reverse victim-offender. Eerst de feiten ontkennen. Als dat niet meer lukt, de ernst ervan ontkennen. “Het was maar een grapje” of “ik had gedronken”. De tweede stap is attack – val aan! Iedereen die ook maar van ver iets met de zaak te maken heeft en die niet in het kamp-De Pauw zit, krijgt een veeg uit de pan. Het begint met Hilde Van Mieghem, die zelf seksueel geweld overleefd heeft en het opneemt voor slachtoffers van álle geweld. Dan wordt de VRTtop aangevallen. Terwijl die mensen hun job gedaan hebben. Als er geruchten zijn van grensoverschrijdend gedrag in een bedrijf, móét een werkgever dat onderzoeken. Ten slotte wordt Christine Mussche ervan beschuldigd slachtoffers te “ronselen” – dat is geen neutrale term. Mussche staat nochtans bekend als een advocaat die op zoek gaat naar de meest schadebeperkende manier om in dit soort dossiers op te treden. Zij trekt nooit met de fanfare voorop naar de rechtbank.’
‘Hoe stelt het kamp van De Pauw zich dat “ronselen” dan voor? Alsof Christine Mussche alle vrouwen in medialand spontaan zou hebben opgebeld met de vraag of ze toevallig geen slachtoffer waren? Absurd. Ze kende geen van de slachtoffers vooraf. Kijk, het kamp van De Pauw is boos op iedereen, behalve op Bart De Pauw zelf. Terwijl hij dit gedrag gesteld heeft en hij ervoor kiest om er pijnlijk en schadelijk over te communiceren. Hij maakte die videoboodschap en hij stuurt nu mensen rond zich het veld in.’
‘Het meest cynische van deze tactiek is het omwisselen van de rol van dader en slachtoffer. Dat deed hij al meteen in dat filmpje: De Pauw speelde de vermoorde onschuld. Nu maakt zijn advocaat zelfs de vergelijking tussen Bart De Pauw en de naaktfoto’s van Peter Van de Veire en die andere BV’s. Dat zijn mensen die slachtoffer waren van catfishing! In deze zaak zijn de slachtoffers toch de vrouwen, niet Bart De Pauw. Alle ellende die in de nasleep is ontstaan, is niet hun keuze geweest. Die ellende is het gevolg van zijn keuze om alles steeds publiek te spelen.’
Ines De Vos, de echtgenote van De Pauw, zei in Het Laatste Nieuws dat ze niet snapt wat de vrouwen die u vertegenwoordigt in
een rechtbank te zoeken hebben.
‘Het is opmerkelijk dat mevrouw De Vos, zelf toch ook een juriste, haar oordeel hoger inschat dan dat van de procureur en de raadkamer. Die hebben intussen uitdrukkelijk bevestigd dat Bart De Pauw zich moet verantwoorden voor belaging en elektronische overlast. Beide instanties vragen dat een rechtbank zich over de feiten uitspreekt. Kijk, de reden dat het op een rechtszaak uitgedraaid is, is omdat Bart De Pauw de slachtoffers nooit heeft willen geven waar ze naar op zoek zijn. Dat is erkenning dat wat hen aangedaan is een onrecht was. Ze willen van hem horen dat hij beseft dat hij een grens heeft overschreden. Een grens die, overigens, ook het Strafwetboek trekt. ’ Christine Mussche zou ook een bemiddelingsvergadering afgeblazen hebben. ‘Dat klopt niet. Ze heeft, in samenspraak met haar cliënten, een bemiddelingspoging ondernomen. Terwijl het meestal de advocaat van de dader is die daarvoor het initiatief neemt. Tijdens een meeting met de advocaten van De Pauw werd onder voorbehoud een datum geprikt voor een bemiddelingsgesprek tussen beide partijen. Die datum bleek bij nader inzien niet haalbaar omdat noch Christine Mussche, noch haar cliënten al inzage hadden kunnen krijgen in het strafdossier, dit in tegenstelling tot het kamp De Pauw.’
‘Eens ze het dossier wél ingekeken hadden, was het voor de vrouwen zonneklaar dat De Pauw geen enkel schuldinzicht had. In zijn verhoren valt De Pauw de vrouwen aan en minimaliseert hij de feiten. Schuldinzicht is absoluut noodzakelijk voor een eerlijk en helend gesprek. Ze beseften dat ze van hem absoluut geen erkenning zouden krijgen. Ook uit latere contacten bleek zijn houding onveranderd.’
‘Overigens, ook bij een geslaagde bemiddeling zou er sowieso een rechtszaak geweest zijn, in tegenstelling tot wat Ines De Vos suggereert. De raadkamer had dan definitief en achter gesloten deuren kunnen beslissen tot opschorting. Dat zou dan het einde van de zaak geweest zijn. En de weg met de minste schade voor alle partijen.’
Maar hij had dan wel over de hele lijn schuld
moeten bekennen?
‘Dat is de voorwaarde als je de opschorting vraagt. Maar dan krijg je wel geen straf en je strafblad blijft blanco.’
‘Bart is een speelvogel’, zegt De Vos. ‘Hij stuurt sms’en, dat weet ik. Dat er soms één tussen zit die er, ongeacht de context, los over gaat? Daar schrik ik niet van, al keur ik het af.’ Wat kunt u zeggen over de inhoud van het dossier?
‘Niet veel. Ik wil dat de feiten maagdelijk aan de rechtbank gepresenteerd kunnen worden. Maar het is voor iedereen wel duidelijk dat het echt niet gaat over één of twee sms’jes van tien jaar geleden.’
‘Belaging is een misdrijf, ook als je een speelvogel bent. Mevrouw De Vos zegt dat ze de feiten kent, en dat ze ermee kan leven. Wel, de vrouwen voor wie ik spreek, kennen de feiten ook. En zij kunnen er niet mee leven.’ Bart De Pauw heeft gruwelijk lang op zijn proces moeten wachten. Hij zit al drie jaar in
de wachtkamer.
‘Absoluut, maar de slachtoffers net zo goed. Ook zij kunnen dit pas helemaal verwerken als het afgerond is. Toen de eerste slachtoffers naar de vertrouwenspersoon van de VRT stapten, hoopten ze dat dit snel en discreet afgehandeld zou zijn. Zij wachten ook al drie jaar, ze bijten al die tijd op hun tong. Het is een uitdaging voor het gerecht om dit soort zaken sneller te behandelen. Niemand heeft er baat bij dat dit zo lang duurt.’
‘Ines De Vos, de echtgenote van De Pauw, zegt dat ze de feiten kent, en dat ze ermee kan leven. Wel, de vrouwen voor wie ik spreek, kennen de feiten ook. En zij kunnen er niet mee leven’