Begraafplaats voor geaborteerde foetussen in Rome schokt Italië
Een groep vrouwen trekt naar de rechter, na de ontdekking van een kerkhof voor foetussen in Rome. Op de honderden kruisen staan de namen van de vrouwen die hun zwangerschap hebben afgebroken. ‘Niemand neemt verantwoordelijkheid.’
Op 28 september postte Marta Loi uit Rome op haar Facebookprofiel een foto van een graf met een kruis, met daarop haar eigen naam, op het Flaminio-kerkhof in Rome. Loi had een zwangerschapsafbreking om medische redenen ondergaan. In het ziekenhuis had ze gezegd dat ze de begrafenis niet zelf wilde regelen. Toen ze achteraf het ziekenhuis opbelde om te vragen wat er met de afgedreven vrucht was gebeurd en alleen vage antwoorden kreeg, belde ze het mortuarium. Daar werd haar verteld dat de foetus was bijgehouden en begraven zou worden, in een graf met daarop haar eigen naam.
Loi schrijft in haar Facebookpost dat dit meer is dan een schending van haar privacy. Ze voelt ook woede, verdriet en pijn dat haar foetus is begraven met een kruis op het graf, symbool van een religie waarin zij niet gelooft.
‘Die post ging meteen viraal’, zegt Sabrina Frasca van Differenza Donna, een organisatie die vrouwen bijstaat die geweld meemaken, aan de telefoon. ‘De volgende dag zijn we naar het kerkhof gegaan, en troffen we minstens drie zones aan met honderden kruisen, telkens met daarop de voor- en achternaam van vrouwen en een datum.’
‘Onze organisatie is daarna overspoeld met telefoontjes van verontruste vrouwen die zich afvragen of zij erbij zijn’, zegt Frasca. ‘De vrouwen die hun naam hebben teruggevonden op het Flaminio-kerkhof lieten hun zwangerschap om medische redenen afbreken. Maar om welke reden ook, de grond van de zaak is dat geen van hen instemde met een
Sabrina Frasca katholieke begrafenis, en al helemaal niet met de vermelding van hun eigen naam op het kruis.’
Geen alleenstaand geval
Differenza Donna heeft intussen reacties van meer dan 150 vrouwen ontvangen. ‘Een vijftigtal onder hen heeft zich verenigd in een juridische groepsprocedure, en wordt bijgestaan door onze advocaten’, zegt Frasca. De organisatie heeft begin oktober ook al aangifte gedaan, waarop een gerechtelijk onderzoek naar de toedracht is gestart.
‘Niemand nam tot hiertoe enige verantwoordelijkheid’, zegt Frasca. ‘We hebben weet van zeker zes grote ziekenhuizen in Rome die betrokken zijn, maar zij schuiven de verantwoordelijkheid door naar AMA, de gemeentedienst die de kerkhoven van Rome beheert. AMA verwijst dan weer terug naar de ziekenhuizen, en zo wijst iedereen naar elkaar.’ De ophef over deze zaak heeft in Italië tot parlementaire vragen geleid, en de privacyautoriteit is een onderzoek gestart.
De ontdekking in Rome blijkt geen alleenstaand geval. Midden oktober getuigde ‘Anna’ (fictieve naam), uit het Noord-Italiaanse Brescia in Corriere della Sera dat ook zij een graf had teruggevonden, met haar achternaam en de voornaam ‘Celeste’ (‘Hemels’). De vrouw had in 2015 een miskraam, in de twaalfde week van haar zwangerschap, en wilde geen begrafenis. Toen ze begin deze maand het nieuws over Loi hoorde, trok ze zelf op onderzoek. Via het online namenregister van het kerkhof kwam ze achter het bestaan van een graf, met de voornaam Celeste en haar eigen achternaam, en de sterfdatum uit 2015.
Groepsbegrafenis
Wat zegt de Italiaanse wet? Foetussen en de ‘resten’ van een abortus tussen de 20 en 28 weken oud moeten in Italië verplicht begraven worden. In die periode gaat het om miskramen of zwangerschapsafbrekingen om medische redenen. De vrouw of de ouders krijgen dan de vraag of ze een begrafenis wensen. Is dat niet zo, dan regelt het ziekenhuis dat, in samenwerking met de gemeente en het kerkhof.
Maar onder de twintigste week – dus in geval van een miskraam of abortus uit vrije keuze – is een begrafenis helemaal niet wettelijk verplicht. De vrouw kan in dat geval binnen de 24 uur om een begrafenis vragen.
Bijna geen enkele vrouw doet dat, waarna het ziekenhuis de resten zelf verwerkt. Maar dan komen de vrijwilligersorganisaties op de proppen, die om dat te voorkomen samenwerkingsakkoorden sluiten met ziekenhuizen en lokale en regionale besturen. De resten van abortussen volgens de katholieke ritus begraven, ook al heeft de vrouw daar zelf niet om gevraagd, is een praktijk die in heel Italië voorkomt, schrijft Corriere della Sera.
De bekendste organisatie, Difendere la vita con Maria (‘Het leven verdedigen samen met Maria’), heeft 3.000 leden en zegt meer dan 200.000 begrafenissen uitgevoerd te hebben. Op de website worden leden opgeroepen om
‘Vrouwen die hun naam terugvonden op het Flaminiokerkhof, hadden niet ingestemd met een katholieke begrafenis’ Vrouwenrechtenorganisatie Differenza Donna
20 euro te storten, ‘voor de begrafeniskosten van een ongeboren kind’.
‘Maar met de begraafplaats in Rome hebben wij niets te maken’, reageert woordvoerder Stefano Di Battista. ‘Onze vereniging draagt privacy en anonimiteit juist hoog in het vaandel. Wij zijn in een twintigtal plaatsen in Italië actief. Om de maand of om de twee maanden halen we daar de gestorven foetussen op, en houden we een katholieke groepsbegrafenis. Op het graf zetten we alleen een wit kruis, met de datum van de ceremonie. Nooit met voor- of achternamen erbij.’
Katholieke organisatie?
Veel Italianen vermoeden nochtans dat katholieke organisaties erachter zitten, om hun antiabortusagenda kracht bij te zetten. Di Battista kan het niet geloven: ‘Als je een actie tegen abortus uitvoert, zou je er dan niet juist zo veel mogelijk ruchtbaarheid aan geven? Deze vrouwen zijn hier haast per toeval op uitgekomen. Volgens mij is wat in Rome is gebeurd, een pijnlijke, bureaucratische fout.’
Die uitleg vindt Frasca weinig geloofwaardig. ‘We vonden op het kerkhof kruisen met data erop die teruggingen tot in 2004. Dit lijkt dus geen bureaucratische uitschuiver, maar een al jaren ingebakken procedure.’
Legaal, maar weerstand tegen abortus blijft groot
Hoewel al legaal sinds 1978, blijft de weerstand tegen abortus groot in katholiek Italië. Artsen mogen hun gewetensbezwaar inroepen om te weigeren de ingreep uit te voeren. Op nationaal vlak weigert 69 procent van de gekwalificeerde artsen, in het nog conservatievere Zuid-Italië is dat 80 procent. Bijgevolg is de toegang tot abortus beperkt en komen wachttijden geregeld voor. In de hoofdstad Rome zijn er vijf artsen bereid abortussen om medische redenen uit te voeren, op bijna 3 miljoen inwoners.
‘Een zwangerschapsafbreking, om medische redenen of niet, vereist een wachttijd in Italië die voor de vrouwen aanvoelt als een straf die zij moeten uitzitten’, schrijft het weekblad l’Espresso. De voorbije weken verschenen schrijnende verhalen in de Italiaanse pers over vrouwen die na hun zwangerschapsafbreking vergeefs smeekten om pijnmedicatie.
‘Natuurlijk is dat schokkend’, zegt Di Battista. ‘Maar dat is ons domein helemaal niet, wij komen pas aan het einde van het proces aan bod.’ Uiteraard is zijn organisatie tegen abortus, zegt Di Battista. ‘Maar wij zouden nooit op zo’n nare manier actievoeren.’
De vrouwenrechtenorganisatie Differenza Donna wijst niemand met de vinger. ‘Wij willen gewoon dat dit tot op de bodem wordt uitgezocht’, zegt Frasca.
Ine Roox
In Rome zijn er vijf artsen bereid abortussen om medische redenen uit te voeren, op bijna 3 miljoen inwoners