Agente die de Hitlergroet bracht bij Jozef Chovanec, spreekt voor het eerst:
‘Na twee seconden besefte ik dat ik fout was’
Jozef Chovanec (39) overleed in februari 2018 in Charleroi, na een omstreden politieoptreden op de luchthaven. De beelden uit de politiecel die deze zomer uitlekten, leidden tot grote publieke verontwaardiging. Eén agent zat minutenlang op de borstkas van de man. Tijdens de interventie werd gedanst en gelachen. Een vrouwelijk agente bracht de Hitlergroet terwijl haar collega’s de Slovaakse man in bedwang hielden.
‘De beelden van die dramatische avond staan op mijn netvlies gebrand. Ik heb er altijd rekening mee gehouden dat de bewakingsbeelden in de openbaarheid konden komen, maar het was een schok toen dat deze zomer ook effectief gebeurde terwijl het gerechtelijk onderzoek nog bezig was. Ineens had iedereen een oordeel over mij, zonder dat ik me kon verdedigen. Na enkele dagen ben ik gestopt met het lezen van de artikels. Het leek te gaan over iemand anders.’
De 25-jarige agente die bij de omstreden interventie rond Jozef Chovanec op de luchthaven van Charleroi, op 24 februari 2018, de Hitlergroet bracht, wil anoniem blijven. Ze vreest voor nog meer negatieve reacties. Tegelijk is ze vastberaden om haar versie van de feiten te vertellen. Dat doet ze samen met haar advocaat Alexandre Wilmotte in zijn kantoor in Hoei (Luik). Die betreurt het dat de beelden uitgelekt zijn. ‘Manipulatie van het dossier’, noemt hij dat.
‘Het was een uitzonderlijk moeilijke interventie’, vertelt de agente. ‘Dat durf ik te zeggen, al werkte ik op dat moment minder dan een jaar bij de politie. Meneer Chovanec was extreem sterk en leek van persoonlijkheid te wisselen. Dan weer was hij aan het roepen en tieren, dan weer begon hij te lachen en te zingen, een minuut later was hij ons opnieuw aan het beledigen. Het was erg stresserend. Overal zat bloed en lagen uitwerpselen. Nu besef ik dat we te maken hadden met een man die een van Excited Delirium Syndroom doormaakte, maar dat wist ik toen niet. Zo’n situatie hadden we nog nooit meegemaakt in Charleroi.’
Op de bewakingsbeelden is te zien hoe de Slovaakse man die nacht met zijn hoofd tegen de muur en de celdeur bonkt, tot veertig keer toe. Nadat een politieman aan de balie alarm geslagen had, gingen vijf collega’s de cel binnen. ‘We moesten die man tegen zichzelf beschermen. Hij was in gevaar’, zegt de agente uit Hoei. Zelf ging ze pas later de cel binnen om bijstand te verlenen. ‘Mijn mannelijke collega’s gingen eerst, omdat zij sterker zijn.’
Humor om te verwerken
De agente bevestigt dat er in de politiecel ook gelachen werd, maar dat was volgens haar een reactie op het gedrag van Jozef Chovanec. ‘Het was heel zwaar om hem in bedwang te houden. Als politieagent krijg je te maken met heftige situaties. Humor is een manier van verwerken, om je emoties te kanaliseren. Dat zal iedere collega beamen: het is des mensen.’
Terwijl haar collega’s Chovanec in bedwang hielden, is op de bewakingsbeelden te zien hoe de agente, op dat moment 23 jaar, de Hitlergroet brengt: ze strekt haar rechterarm en imiteert met haar linkerhand een snorretje onder haar neus. Wat was de aanleiding voor dat gebaar? ‘Die man sprak Duits, soms heel luid. Een collega in de gang vroeg wat hij allemaal zei. Ik wilde als antwoord een grapje maken. Twee seconden later besefte ik al dat ik in de fout was gegaan, al had ik geen enkele bedoeling met dat gebaar. “Vergeet niet dat daar een camera hangt”, riep een collega. Maar camera of niet: ik had dat nooit mogen doen. Het was fout en ik heb meteen mijn excuses aangeboden.’
Beseft ze hoe kwetsend het is voor de nabestaanden? ‘Nogmaals: toen ik mijn arm strekte, bedoelde ik daar niets mee.’ Ze benadrukt dat ze nooit eerder de Hitlergroet heeft gebracht.
Loodzwaar
Even later arriveerde het mug-team en kreeg Chovanec een injectie in de bil, waarop hij een hartstilstand kreeg. ‘Dat was ook voor ons een shock. Wij hebben de interventie nog administratief afgehandeld, er is niet veel meer gezegd. Toen ik thuis kwam, heb ik alles aan mijn familie verteld. Over de moeilijke interventie, het dramatische einde, maar ook over de Hitlergroet. Het was een soort van trauma waarmee ik moest omgaan. Twee dagen later ben ik weer aan het werk gegaan, maar ik ben nog regelmatig met het stressteam gaan praten over wat er die avond gebeurd is.’
Ze benadrukt dat ze meteen na de feiten haar hiërarchische overste heeft gecontacteerd om zich te verontschuldigen over de Hitlergroet, en de context uit te leggen. ‘Ik schaamde me en ik wilde ook dat mijn oversten wisten dat hier geen antisemitische intenties achter zaten. We hebben een debriefing gehad. Daarna ben ik door het Comité P verhoord over de feiten. Ook tegenover hen heb ik hetzelfde verklaard als nu gedaan.’
Ook haar collega’s werden verhoord door het Comité P. Niemand van hen werd gesanctioneerd of in verdenking gesteld voor betrokkenheid bij de dood van Chovanec. Na het uitlekken van de beelden, deze zomer, werd de agente overgeplaatst naar een binnendienst in Brussel waar ze sindsdien een administratieve functie uitoefent.
Of ze bij de politie wil blijven werken? ‘Absoluut. Als kind droomde ik al van een job bij de politie. Het is voorlopig niet aan de orde, maar als het kan, wil ik ook terugkeren naar Charleroi. Ik werkte er in een fantastisch team en door wat we meegemaakt hebben, zijn we nog hechter dan vroeger. Het is loodzwaar geweest, maar opgeven staat niet in mijn woordenboek.’
‘Camera of niet: ik had dat nooit mogen doen. Het was fout en ik heb meteen mijn excuses aangeboden’