Van de vergetelheid gered
Kazerne Dossin voegt 281 nieuwe foto’s toe aan imposante gedenkmuur
Uit Kazerne Dossin, het museum en onderzoekscentrum over de Holocaust en mensenrechten, stapt geen bezoeker onbewogen buiten. Een van de meest aangrijpende beelden tref je al bij het binnenkomen: een gedenkmuur over vijf verdiepingen, met foto’s van de 25.846 Joden, Roma en Sinti die tijdens de Tweede Wereldoorlog vanuit een Mechelse kazerne werden gedeporteerd naar Auschwitz-Birkenau. De meesten vonden er de dood.
Slachtoffers krijgen hier een gezicht. De portretten in zwart-wit geven de overledenen van de 28 transporten weer. De andere zijn in sepia ingekleurd: een schamele 5 procent, vooral uit de laatste deportaties, overleefde het. Daarnaast zijn er nog heel wat namen waarvan geen foto gevonden kon worden. Zij krijgen op de herdenkingswand een niet-ingevuld silhouet.
Bij de opening van Kazerne Dossin waren er 19.116 foto’s beschikbaar. Intussen is dat aantal gestegen tot 20.643. Gisteren vond de jaarlijkse portrettenceremonie voor de achtste keer plaats. Noodgedwongen digitaal, maar bij de 75ste verjaardag van het einde van de Tweede Wereldoorlog was het een bijzonder moment. Liefst 281 foto’s konden dit keer getraceerd en toegevoegd worden.
De anonimiteit wegnemen is belangrijk, zegt adjunct-directeur Veerle Vanden Daelen. ‘Zo blijven de gedeporteerden niet langer een nummer of een plekje in kille statistieken. Voor velen is dit het enige graf dat ze ooit kregen. Er zijn ook kinderen en jongeren bij. Hun leeftijdsgenoten van vandaag, die zo op Instagram gefocust zijn, moeten het zich maar eens proberen voor te stellen: dat er niet eens een foto van jezelf terug te vinden is. Dat is waar de genocide op uit was: alle sporen en bewijzen uitwissen.’
Gouvernante Joodse familie
Dat er na 75 jaar nog geregeld materiaal boven water komt, mag opmerkelijk genoemd worden. Het is het resultaat van doorgedreven opzoekingswerk en van het speurwerk van onderzoekers met een persoonlijke band, zegt Vanden Daelen. Voor het herdenkingsproject Geef ze een gezicht werkt Kazerne Dossin samen met familieleden en vrienden, met onderzoekers, met archieven bij ons en met collega-instellingen in binnen- en buitenland.
Verder neemt ook de bewustwording toe, denkt ze. ‘Niet alleen betrokkenen nemen contact op. Ook niet-Joodse buren of vrienden van toen, of hun kinderen, signaleren opmerkelijke verhalen. Bij hen speelt een verantwoordelijkheidsbesef. Ze hebben een leven lang aan de gebeurtenissen zitten denken waar ze getuigen van waren. Als zij het niet vertellen, wie dan wel?’
Zo is er het verhaal van Anna Lambrechts, die vlak voor en tijdens de oorlog bij een Joodse familie inwoonde als huishoudster en gouvernante. Haar zoon be