Frontex liet Griekse pushbacks passeren
Europees grensagentschap Frontex ligt onder vuur voor het toedekken van illegale Griekse pushbacks. Opgedoken e-mails tonen dat het agentschap al in maart op de hoogte was.
Op 2 maart kreeg de Deense patrouilleboot Stella Polaris het bevel om 33 migranten die net uit een gehavende rubberboot waren gered, terug te duwen. Een Griekse grenswachtofficier beval het Deense schip, dat deel was van een Europese Frontex-missie, om de migranten weer in de boot te dwingen en hen terug naar Turkse wateren te slepen. Maar de Deense kapitein weigerde. Hij oordeelde dat zo’n manoeuvre illegaal en levensgevaarlijk zou zijn. De rubberboot was ‘niet zeewaardig’, zei hij, en om de opgeluchte migranten er terug in te krijgen, zou er misschien geweld nodig zijn. Bovendien zijn zulke pushbacks naar Turkije in strijd met het internationaal recht.
‘Misverstand’
Het incident gaf Frontex inzicht in de structurele beleidskeuze van de Griekse autoriteiten om migranten en vluchtelingen die op zee worden gered, terug te slepen naar Turkije. Het Europees grensagentschap beloofde wel om de zaak grondig te onderzoeken, maar Frontex-baas Fabrice Leggeri sprak ook meteen van ‘een misverstand’. Nu bevestigt een ketting e-mails, verkregen door de EU Observer op basis van de wet van openbaarheid van bestuur, dat er sprake was van een direct bevel van de Grieken. Maar het incident kreeg nauwelijks prioriteit. Er werd geen serious incident report opgemaakt, zoals gebruikelijk is. Volgens The New York Times is er sprake van een brede betrokkenheid van Frontex in het toedekken
Ylva Johansson van de illegale pushbacks. In minstens één geval, schrijft de Amerikaanse krant, werden bemanningsleden actief afgeraden om te rapporteren over een pushback die ze hadden gezien. De bemanning zag met eigen ogen hoe een boot vol migranten op drift werd gezet in Turkse wateren. Het is niet duidelijk wat er met de opvarenden is gebeurd.
Deze zomer berichten verschillende internationale media voor het eerst over de Griekse beleidskeuze om migranten die worden gered niet naar eilanden als Lesbos en Kos over te brengen, maar hen terug te duwen naar de Turkse wateren – soms zonder boordmotor om zich te redden. De Turkse autoriteiten – die verwikkeld zijn in een militair en diplomatiek conflict met de Grieken – verspreidden in maart video’s van Griekse boten die gevaarlijk dicht langs de rubberbootjes zoeven, golven maken en geweerschoten in de lucht lossen. The New York Times zag bewijzen van bijna 2.000 mensen die in het geheim werden teruggeduwd. Griekenland hoopt dat een combinatie van slechte omstandigheden in de Griekse kampen en geweld aan de buitengrenzen een afschrikeffect zullen hebben.
Recht op bescherming
Iedere persoon die een Europees land binnenkomt – ook als dat op illegale wijze gebeurt, met of zonder een smokkelaar – heeft het recht om asiel aan te vragen en mag niet worden teruggestuurd zonder gescreend te zijn op de beschermingsnood. Pas daarna kunnen migranten worden teruggestuurd naar een derde land. De Griekse autoriteiten ontkennen met klem dat ze aan pushbacks doen, maar het bewijs tegen hen stapelt zich op. Voor het tot een zaak en een uitspraak komt in het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, kan dat jaren duren.
In een historische uitspraak van 2012 oordeelde het Hof dat de Italiaanse regering schuldig was aan illegale pushbacks, op basis van incidenten in 2009. Daarom probeert Italië migratie sindsdien vooral te bestrijden door samen te werken met derden, zoals de Libische kustwacht en informele milities aan land.
De Europese commissaris voor Binnenlandse Zaken Ylva Johansson reageerde de voorbije maanden steeds scherper op ‘de vermeende Griekse pushbacks’. ‘Het is onaanvaardbaar dat we onze grenzen bewaken met geweld’, zei de Zweedse in het parlement. Voor Frontex is de beschuldiging van betrokkenheid in de Griekse pushbacks een netelige zaak. Frontex is het best gefinancierde agentschap van de EU, met een budget van meer dan 500 miljoen euro. Het dient als het vlaggenschip van het Europese migratiebeleid en zal binnenkort voor het eerst in de geschiedenis eigen geüniformeerde officieren inzetten. Het agentschap is ontworpen om lidstaten aan de buitengrenzen, zoals Griekenland, te helpen met reddingsoperaties én om een vluchtelingencrisis als die in 2015 en 2016 te vermijden.
‘Het is onaanvaardbaar dat we onze grenzen bewaken met geweld’ Europees commissaris voor Binnenlandse Zaken