Hoe de coronacrisis vrouwen weer aan de haard heeft gezet

De coronacrisis treft vrouwen op het werk harder dan mannen. De vrees is groot dat die ‘roze recessie’ of ‘shecession’ vrouwen jaren in de tijd zal terugwerpen.

‘Ik heb het gevoel dat ik terug in de tijd ben gekatapulteerd’, zegt Eva Maerievoet. ‘Moeder heeft het meeste tijd, dus zij zorgt voor het huis en de kinderen.’ De jonge moeder (36) van twee, met een derde op komst, is hoogopgeleid, als master in de rechten. Maar de coronacrisis bracht voor haar eerst tijdelijke werkloosheid, en nu vreest ze zelfs voor haar professionele carrière. ‘Ik heb het gevoel dat deze crisis me terug aan de haard heeft gezet.’

Ze is niet alleen. Volgens een rapport van de Verenigde Naties worden vrouwen proportioneel harder getroffen door de coronacrisis dan mannen. Het stelt dat de crisis ‘werkende moeders uit de arbeidsmarkt drukt’, vooral omdat zij vaker zorgtaken op zich nemen.

Overal ter wereld, ook bij ons, gingen scholen door covid-lockdowns dicht. ‘Daardoor moeten gezinnen moeilijke keuzes maken over wie blijft werken, en wie stopt met werken om voor de kinderen te zorgen’, stelt het rapport. ‘In gezinnen over de hele wereld komt het vooral op de vrouwen neer, die vaak minder verdienen dan mannen en minder jobzekerheid kennen.’

Het is de afweging die Maerievoet en haar echtgenoot bij de eerste lockdown ook maakten. ‘Toen ik tijdelijk werkloos werd, stelde ik me daar eerst geen vragen bij’, zegt ze. ‘We hadden opvang nodig voor onze kinderen, dus dat leek toen de beste keuze. Omdat mijn man het hoogste loon heeft, was dat gelukkig geen financieel drama.’

Wat later kon ze opnieuw deeltijds aan de slag. Maar het probleem van kinderopvang was nog niet weg. ‘Dus vroeg ik mijn werkgever om nog even op tijdelijke werkloosheid te blijven, tot de scholen weer opengingen.’ Dat draaide niet goed uit. De tijdelijke werkloosheid werd ingeruild voor structurele, omdat haar werkgever intussen failliet ging. ‘Ik ben dankbaar voor de tijd die ik met mijn kinderen heb gekregen’, zegt Maerievoet. ‘Maar ik kijk met onzekerheid naar mijn professionele toekomst.’

Roze recessie

Dat de covid-crisis vrouwen professioneel harder treft, is arbeidsmarktexperts niet ontgaan. Het fenomeen wordt intussen al de ‘roze recessie’ of de ‘shecession’ genoemd.

Boven op de zorgtaken, die vaak op de schouders van vrouwen terechtkomen, komt nog dat vrouwen vaker werken in ‘zachte’ sectoren. Uitgerekend die hebben harder onder deze crisis te lijden. Daarin verschilt de coronacrisis van vorige recessies. Toen bleven vooral de vrouwen overeind en kregen mannen het hard te verduren. ‘Mancession’, heette dat toen.

‘Dit hebben we nog nooit gezien’, stelde Betsey Stevenson, economieprofessor aan de Universiteit van Michigan, in The New York Times. ‘Recessies starten anders in de industrie en de bouw, waar voornamelijk mannen werken.’

In ons land bleek zopas dat driekwart van de werknemers die in september coronaverlof namen, vrouwen waren. ‘Bij dat corona-ouderschapsverlof is de ongelijke verdeling nog meer scheefgetrokken dan het gewone ouderschapsverlof ’, zegt Liesbet Stevens van het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen.

Waar in het begin van de crisis mannen en vrouwen de huishoudelijke taken meer deelden, doordat ze allebei thuis zaten te werken, lijkt die balans intussen zoek te zijn geraakt, zegt ze. ‘We hebben de afgelopen jaren veel stappen vooruit gezet, maar nu zie je dat we in crisistijden toch weer naar oude patronen teruggrijpen. Het gevaar daarbij is dat die patronen zich toch sterker in de praktijk gaan nestelen dan voorheen.’

Sofie Mirgaux kan erover meepraten. Ze is internationaal onderhandelaar bij de FOD Leefmilieu, maar nu kraakt ze stilaan onder de stress omdat ze zoveel ballen in de lucht moet houden. ‘Gesprekken aan de schoolpoort maken duidelijk dat het gros van de zorg weer op de schouders van de mama’s terechtgekomen is’, zegt ze. ‘Ik heb nog steeds het gevoel dat ik tien keer zo flexibel moet zijn als mijn echtgenoot. Ik denk ook nog steeds dat ik bijna aan het einde van mijn Latijn ben.’

Dip in de grafiek

Het is vooral de vraag of de negatieve impact blijvend is. Op andere plekken in de wereld, waar de gendergelijkheid nog veel verder weg is dan hier, is die kans groot. ‘Hier weten we niet goed hoe het gaat evolueren’, zegt Stevens. Want naast het risico dat die oude patro

Vroeger werden bij economische crisissen eerst de mannen getroffen

nen zich weer vasthechten, kan de massale adaptatie van telewerk ook kansen scheppen voor vrouwen op de arbeidsmarkt, doordat dat vrouwen in staat stelt werk en gezin makkelijker te combineren.

Jan Denys, arbeidsmarktexpert bij Randstad, erkent de grotere im

pact van de crisis op vrouwen, maar maakt zich niet te veel zorgen. ‘De vervrouwelijking van de arbeidsmarkt is al een halve eeuw bezig, en covid-19 zal die niet stopzetten.’ Hij werpt op dat de kloof in werkzaamheidsgraad tussen mannen en vrouwen de laatste 20 jaar is gehalveerd, en nu onder de tien procent ligt. Niet alle getroffen vrouwen zullen (volledig) terugkeren naar de arbeidsmarkt, maar dat zal volgens hem niet de trend zijn. ‘Op de grafieken zal dit later een klein dipje blijken’, klinkt het. ‘Als covid voorbij is, zal de situatie snel normaliseren. Het zal er niet voor zorgen dat vrouwen weer aan de haard terechtkomen.’

Maar wie nu al in de penarie zit, koopt maar weinig met dat vooruitzicht. Zoals Maja Vande Velde, een alleenstaande moeder van twee in co-ouderschap. Zij werkte tot voor kort bij een televisie-productiehuis. Dat weigerde haar vraag om te telewerken, waardoor ze in gedeeltelijke tijdelijke werkloosheid terechtkwam, om er te zijn voor haar kinderen. Nadat ze in de zomer weer voltijds aan de bak moest, ging het in de herfst weer richting tijdelijke werkloosheid.

‘Dat gaf me stress, niet alleen om hetzelfde werk in minder uren rond te krijgen, maar ook omdat ik door de lockdown al een groot stuk van mijn spaargeld had moeten aanspreken’, zegt ze. Ze protesteerde, wilde voltijds blijven werken om financieel boven water te blijven. Het werd fataal voor haar job: bij een reorganisatie wat later mocht ze beschikken. ‘Van de zestien personen die toen werden ontslagen, zijn er drie of vier mannen’, zegt ze. ‘Verder enkel vrouwen.’

Karsten Lemmens