Triomf der lelijkheid
Weinig kan mij meer bekoren dan de schoonheid van de zee. Mijn favoriete plekje om ervan te genieten is de pier van Nieuwpoort. Bij hoogwater waan je je daar een matroos. Je proeft er het zilt op je lippen en voelt de zee stampen onder je voeten. Het uitzicht is spectaculair. Je krijgt er oneindigheid te zien in haar meest pure vorm, de tijdloze schoonheid van een landschap onaangeroerd door de mens.
De Noordzee is onze enige nog resterende wildernis. We zouden haar moeten koesteren en bewaren, maar dat doen we niet. Ze wordt opgesneden, verkaveld en volgebouwd, net zoals de duinen in de jaren zestig en zeventig. Voor Zeebrugge mocht het Nederlandse bedrijf Eneco vorig jaar een gigantisch windmolenpark neerpoten op amper 23 kilometer van de kust. De 44 MHI-Vestas-turbines van 8 megawatt die er draaien hebben een rotordiameter van 164 meter en reiken 187 meter boven het zeeoppervlak uit. Dat is meer dan twee keer zo hoog als het belfort van Brugge. Vanop het strand kun je onmogelijk naast die machines kijken. Bij valavond, wanneer de zee op haar mooist is, al helemaal niet. Met hun helrode flikkerlichten veranderen zij de zee in een maritiem industriepark.
De ongetemde, grenzeloze zee van weleer is aan de oostkust al niet meer te ontwaren. Enkel op de marines van James Ensor, Willy Finch en Louis Artan kun je nog een glimp opvangen van hoe wild de zee er ooit was. Dat lot wacht nu ook de westkust. De rush naar energie op zee lijkt niet meer te stoppen. Daarbij moet het altijd hoger gaan, altijd krachtiger, altijd dichter. Nu al werden er 399 windmolens in de zeebodem geheid en daar komen er nog honderden bij. Het ongerepte zicht gaat zo in ijltempo voor de bijl, en niet alleen dat.
De bouwwoede op zee zal ook littekens kerven in de duinen en de weidse polders daarachter. Al die energie moet ergens heen. Daarvoor kijken de windboeren met een begerig oog naar de duinen van Oostduinkerke en Bredene, twee van de mooiste stukken kustlijn die ons nog resten. Daar wil men ‘aanlandstations’ installeren, van waaruit hoogspanningsleidingen zullen vertrekken naar het binnenland. In Nederland legt men die kabels waar mogelijk al onder de grond, tot 20 kilometer lang aan de hoogste spanning (380 kilovolt). Onze netbeheerders ijveren voor maximale bovengrondse aanleg. Dat is goedkoper, makkelijker te onderhouden en er gaat minder energie verloren bij het transport. Solide argumenten waar de overheid wel oren naar heeft, dus dreigen er lange rijen van stalen skeletten te verrijzen door platteland dat nu nog maagdelijk is.
Wie onpasselijk wordt bij die gedachte, krijgt te horen dat al die molens, masten en kabels nu eenmaal nodig zijn voor een ‘properder’ milieu. Sta me toe daar enkele kanttekeningen bij te plaatsen. Het produceren en plaatsen van windmolens vreet fossiele energie. In een middelgrote molen van 3 megawatt zit meer dan 300 ton staal verwerkt, naast 8 ton aan andere metalen. Op zee gebeurt het onderhoud met helikopters die kerosine verslinden. De molens gaan maar 20 jaar mee en genereren hun eigen afvalprobleem. De reusachtige wieken van 80 meter zitten vol glasvezel en zijn niet afbreekbaar. Ook wat dierenleed betreft, is de tol niet min. Het Agentschap voor Natuur en
Bos berekende dat een windturbine gemiddeld 21 trekvogels doodt per jaar, waaronder zeldzame soorten. Op zee jagen de parken met hun trillingen zeezoogdieren weg. Op land bezorgen ze omwonenden kopzorgen met slagschaduw en geluidshinder. Het cliché klopt: er bestaat niet zoiets als ‘propere’ energie.
In het debat over de kernuitstap passeerden al tal van argumenten de revue. Uitentreuren had men het over bevoorradingszekerheid, energiefacturen en CO2-uitstoot. Maar er hangt nog een ander, onvermeld prijskaartje aan vast. Eentje dat niet in cijfers kan worden uitgedrukt: visuele vervuiling. Wie de reactoren van Doel en Tihange sluit, moet elders vervangende capaciteit openen. Door de kernuitstap komen nog meer windmolens, elektriciteitscentrales en wanstaltige hoogspanningsleidingen ons leefmilieu ontsieren. Een Vlaanderen zonder kernenergie zal daardoor onvermijdelijk drukker, voller, luider en vooral lelijker zijn. En wat men ook moge beweren, er bestaat wel degelijk een klimaatvriendelijk alternatief. Het oprukken van al dat staal had vermeden kunnen worden, indien men gekozen had voor kernopbouw in plaats van kernafbouw.
We denken van onszelf zo graag dat we milieubewuster zijn dan vroeger. Dat is schijn. We zijn selectief blind geworden. Aan de goden van de wind offeren we ons kostbaarste kind op: de schoonheid van ons landschap. ‘Laat ons een boom en het zicht op de zee’, zong Louis Neefs in 1970. Toen hielpen we de duinen om zeep met spuuglelijke appartementen en het platteland met eindeloze lintbebouwing. Sindsdien hebben we bitter weinig geleerd. Nog altijd laten we lelijkheid triomferen boven schoonheid. Nog altijd laten we de betonmolen draaien waar dat niet hoort. Niet uit winstbejag deze keer. We zijn zelfs vergeten hoeveel geld een miljoen is. We doen het uit ideologische verblinding.
Aan de goden van de wind offeren we ons kostbaarste kind op: de schoonheid van ons landschap
Joren Vermeersch is jurist, historicus en auteur. Hij is eerste opvolger voor de NVA voor de Kamer, WestVlaanderen, en schrijft in eigen naam. Zijn column verschijnt tweewekelijks op maandag.