‘Kucam heeft één waarheid en dat is de zijne’
‘U heeft zich op de kap van uw gemeenschap verrijkt’, zei de openbaar aanklager gisteren op het proces tegen Melikan Kucam. Het openbaar ministerie vorderde tien jaar cel.
Een half miljoen euro: dat is volgens het openbaar ministerie het minimale voordeel dat Melikan Kucam zou hebben vergaard met zijn handel in humanitaire visa. Het kabinet van de toenmalige staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) had Kucam, gemeenteraadslid voor de N-VA en voorganger van de Assyrische gemeenschap in Mechelen, aangeduid als tussenpersoon om lijsten in te dienen met namen van Syrische christenen die een humanitair visum konden krijgen. Kucam pakte graag met die directe lijn uit.
‘U heeft zich op de kap van uw gemeenschap verrijkt en het vertrouwen van de staatssecretaris beschaamd. Een reddingsactie voor de meest kwetsbaren is een reddingsactie voor de meest bemiddelden geworden’, richtte de openbaar aanklager zich tot Kucam.
Voor mensensmokkel, passieve omkoping en als leidinggevende van een criminele organisatie vorderde het openbaar ministerie tien jaar cel, 2.500 euro boete per slachtoffer van mensensmokkel, en een levenslange ontzetting uit zijn politieke rechten. Voor zijn zoon werd zes jaar gevraagd, voor zijn vrouw Birsen Y. vijf jaar plus 18 maanden voor verboden wapenbezit. Voor andere beklaagden werden celstraffen tot twee jaar geëist.
‘Het verhaal van Kucam begint tijdens de Paasviering van 2017, waar Francken een speech houdt en toelicht dat hij christenen uit Syrië visa zal toekennen’, schetste de openbaar aanklager. ‘Hij legt ook uit dat wie familieleden heeft die naar België willen komen, die namen aan Kucam kan doorgeven. Men moest Syriër zijn, christen, kwetsbaar en een band met België aantonen. Maar Kucam gebruikte duidelijk andere criteria om mensen boven aan de lijst te zetten.’
Eigen boetesysteem
246 mensen op de lijsten-Kucam hebben een humanitair visum gekregen. Een honderdtal heeft geen asiel in België gevraagd en is doorgereisd, ook al gold hun visum alleen voor België. Volgens het parket wist Kucam dat niet alle Syriërs in België zouden blijven en maakte hij zich zo schuldig aan mensensmokkel. Uit getuigenissen en afgetapte gesprekken moet ook blijken hij daarvoor duizenden euro’s per persoon heeft gevraagd.
Kucam heeft dat altijd ontkend, maar toen het onderzoek al gevorderd was, herinnerde hij zich volgens de openbaar aanklager plots dat hij een boetesysteem had ingevoerd dat in de gemeenschap algemeen bekend zou zijn geweest.
‘Hij zei dat hij door Francken was aangesproken over mensen die zich na aankomst in België niet hadden aangeboden voor asiel. Om meer zekerheid te hebben, zou hij een soort van boete hebben ingevoerd. Wie toch naar het buitenland vertrok, zou 5.000 tot 10.000 euro moeten betalen aan de kerk.
Dat werd door Francken en slachtoffers tegengesproken. Zij hebben geen weet van zo’n systeem.’
In een bankkluis op naam van zijn vrouw werd 390.800 euro gevonden. Volgens Kucam komt dat geld van trouwfeesten en een vergoeding voor onteigende gronden in Turkije. Maar dat gelooft het openbaar ministerie niet.
Het hekelde ook de persoonlijkheid van Kucam, die in de gemeenschap druk zou hebben gezet om te zwijgen. Vanuit de gevangenis zou hij ook zelf het initiatief hebben genomen voor een steunmars. ‘Hij heeft één waarheid, en dat is de zijne. Het hele dossier is een complot. Hij heeft geen interview onbenut gelaten om die boodschap de wereld in te sturen. Zijn hoge zelfbeeld blijkt ook uit het psychiatrische onderzoek. Meneer Kucam heeft permanent behoefte aan erkenning.’
De advocaten van Kucam, Mounir Souidi en Walter Damen, vroegen de vrijspraak. Volgens hen is er geen bewijs van betaling en zijn veel slachtoffers niet verhoord. De strafeis van tien jaar noemden ze ‘spierballengerol’. ‘Zelfs in dossiers van smokkelaars die mensen in een vrachtwagen steken, wordt meestal niet zo’n zware straf gevraagd. Hier gaat het om mensen die legaal het land zijn binnengekomen.’
‘Juridisch onding’
Ze verwezen ook naar de juridische onduidelijkheid rond humanitaire visa en de ‘morele verantwoordelijkheid’ van het kabinet. ‘Kucam heeft een verantwoordelijkheid gekregen die hij nooit had mogen aannemen en heeft zich daarmee op heel gevaarlijk ijs begeven. Het kabinet wilde zich populair maken met humanitaire visa, maar die zijn een juridisch onding. Nergens staat dat wie zo’n visum krijgt, de eerste bus naar de asielinstanties moet nemen. De medewerkster van Francken wist zelfs niet dat zo’n visum alleen geldt voor België en niet voor de Schengenzone. Als u meneer Kucam schuldig acht aan smokkel, zou ik u willen verzoeken om ook eens goed na te kijken hoe het kabinet zich heeft gedragen.’
‘Ik sta perplex na wat ik heb gehoord’, zei Kucam zelf. ‘Men maakt van een muis een olifant. De mensen die zogezegd slecht over mij hebben gesproken, heb ik gisteren nog gezien. Ik heb nooit over geld gepraat. Waar haalt u het dat ik geld heb gevraagd? U mag mij honderd jaar geven als dat waar is.’
‘Een reddingsactie voor de meest kwetsbaren is een reddingsactie voor de meest bemiddelden geworden’
Openbaar ministerie