‘Elke dag moeten we patiënten naar huis sturen om er te sterven’
Gezondheidswerkers in Zuid-Afrika moeten op de parkings van ziekenhuizen een harde keuze maken over wie dringende zorg krijgt en wie terug naar huis moet om te sterven.
Ziekenhuizen in grote steden als Johannesburg, Kaapstad, Durban en Pretoria kunnen de toevloed aan covid-patiënten niet meer aan en moeten allerlei noodingrepen bedenken. Zo worden op de parking van het Steve Bikoziekenhuis in Pretoria tientallen patiënten verzorgd. Er werden ook grote tenten opgesteld.
De meer besmettelijke virusvariant B.1.351 (of 501Y.V2) maakte de jongste weken snel opgang in Zuid-Afrika, waar nu elke dag minstens 12.000 mensen besmet raken. De dodentol bedraagt al bijna 37.000, het hoogste aantal op het Afrikaanse continent. Kerrin Begg, expert gezondheidsmanagement van de Universiteit van Kaapstad (UCT), vertelt aan De Standaard dat gezondheidswerkers in ziekenhuizen dagelijks covid-patiënten naar huis moeten sturen, ook al hebben ze dringend nood aan zorg. ‘Vaak gaat het om patiënten die een goede kans maken om het virus te overleven, maar die niet geholpen kunnen worden omdat veel hospitalen hun absolute maximumcapaciteit hebben bereikt. We proberen bij de selectie objectieve medische criteria te hanteren. Maar als alle bedden op intensieve zorg bezet zijn, kun je die criteria zelfs niet toepassen.’
Ook Tom Ellman, directeur bij Artsen Zonder Grenzen voor de covid-operaties in ZuidelijkAfrika, zegt dat er momenteel harde selectiecriteria worden gehanteerd. ‘De lat om tot een ziekenhuis toegelaten te worden, ligt hoger
Tom Ellman dan ooit. Mensen die meer kans maken om te overleven, krijgen voorrang. Zo’n situatie is bijzonder zwaar voor gezondheidswerkers die een keuze moeten maken tussen leven en dood. Dit komt boven op het feit dat al veel eerstelijnswerkers zelf besmet raakten. De angst en de vermoeidheid zit er bij hen goed in.’
Piek over twee weken
‘We proberen onze verplegers en dokters zo goed mogelijk mentaal te ondersteunen, maar ik voorspel nu al dat er behalve de vele covid-doden ook veel dokters en verplegers met zware post-traumatische stress te maken zullen krijgen’, zegt Begg. ‘Nog nooit werden onze gezondheidswerkers geconfronteerd met zo’n magnitude aan doden.’
Volgens haar zal Zuid-Afrika zijn covid-piek trouwens pas binnen een tweetal weken bereiken. ‘Momenteel zitten we nog in een vakantieperiode. Over enkele dagen zullen veel vakantiegangers vanuit de kustregio’s naar het binnenland terugkeren. Het virus zal massaal meereizen en nog veel meer mensen besmetten. Als je weet dat de ingenomen capaciteit in de meeste ziekenhuizen nu al tussen de 90 en 100 procent ligt, durf ik er niet aan te denken wat er zal gebeuren als de maximale capaciteit nog meer overschreden wordt.’
De jongste weken nam de ZuidAfrikaanse regering al meerdere maatregelen om de nieuwe coronagolf in te dammen. In heel
‘Het internationale coronabeleid is kortzichtig en gevaarlijk. De kans op nieuwe varianten vergroot’
het land geldt een avondklok tussen 21 uur en 5 uur. Sinds eind december is er ook een alcoholverbod dat vooral moet maken dat slachtoffers van vechtpartijen en verkeersongevallen de bedden op intensieve zorg niet bezetten.
De regering besliste vrijdag ook om de start van het nieuwe schooljaar met twee weken uit te stellen
AZG-directeur voor covidoperaties in Zuidelijk-Afrika
tot 15 februari. Hoewel er over deze maatregel weinig discussie is, is er grote bezorgdheid over het feit dat de sluiting van de scholen tot extra leerachterstand zal leiden. Vorig jaar bleven de scholen gedurende een derde van het schooljaar dicht. Zeker in arme townships en afgelegen gebieden waar onlinelessen moeilijk te organiseren zijn, is er al een grote leerachterstand.
Bittere pil
Hoewel Zuid-Afrika de grenzen met zijn buurlanden vorige week heeft gesloten, reisden in december en begin januari honderdduizenden mensen naar buurlanden als Zimbabwe, Zambia en Botswana waar de besmettingsgraad nu ook steil omhoog gaat.
AZG-directeur Tom Ellman: ‘Tijdens de kerstvakantie reisden veel arbeidsmigranten naar buurlanden waar het gezondheidssysteem nog veel zwakker is dan in
Zuid-Afrika. Ook in Lesotho wordt de situatie dramatisch. Zo dreigt toch nog te gebeuren waarvoor we in het begin van de coronacrisis vreesden: ondanks hun jongere bevolking zullen Afrikaanse landen hard getroffen worden door de pandemie omdat het gezondheidssysteem er flinterdun is.’
Volgens Begg zal aan het ZuidAfrikaanse coronadrama pas een einde komen als een groot deel van de bevolking gevaccineerd is. ‘Helaas zal die grootschalige vaccinatiecampagne pas op het einde van dit jaar kunnen plaatsvinden. Net als vele andere Afrikaanse landen staan wij voor de levering van vaccins aan het einde van de wachtrij. De kloof tussen rijke en armere landen breekt ons opnieuw zuur op. Een bittere pil: zeker als je weet dat Zuid-Afrika een zeer actieve deelnemer was aan de testfase van de vaccins.’
Ze wijst op nog een andere verontrustend element: farmaceutische bedrijven gaan volgens haar niet voluit om de pandemie in Afrika te bestrijden. ‘Momenteel staat de Zuid-Afrikaanse regulator klaar om de vaccins snel goed te keuren. Maar de grote farmaceutische bedrijven doen niet eens de moeite om bij de regulator een volledig dossier in te dienen. Ze concentreren zich momenteel op de goedkeuringsprocedures in rijkere regio’s als de VS en Europa, omdat daar meer geld te verdienen is. Onverantwoord: niet alleen omdat de Zuid-Afrikanen nog een jaar blootgesteld zullen worden aan de besmettelijke variant, maar ook omdat daardoor de kans vergroot dat die variant nog meer naar andere delen van Afrika en de wereld zal reizen.’
‘Het internationale coronabeleid is kortzichtig en gevaarlijk’, zegt Ellman. ‘Als je de Zuid-Afrikaanse variant zijn gang laat gaan, zullen niet alleen de besmettingen wereldwijd toenemen, maar vergroot ook de kans dat er nieuwe varianten ontstaan. De verwarring over de beschikbaarheid van de vaccins leidt bovendien tot veel argwaan onder de bevolking. Volgens recente onderzoeken heeft meer dan de helft van de Zuid-Afrikanen grote twijfels over de vaccins, zelfs gezondheidswerkers hebben slechts een beperkt vertrouwen.’
Ten vroegste tegen eind januari zal Zuid-Afrika een lading van 1,5 miljoen vaccins van AstraZeneca ontvangen, goed voor 750.000 personen. Begg: ‘Daarmee kunnen we slechts de meest kwetsbare categorie gezondheidswerkers vaccineren. Ook dat zal een verscheurende keuze worden: welke verpleegkundigen krijgen wel een prik, welke niet.’
‘De farmabedrijven doen de moeite niet om een volledig dossier in te dienen. Ze concentreren zich op rijkere regio’s als de VS en Europa’
Kerrin Begg
Expert gezondheidsmanagement Universiteit Kaapstad