Waarom Aleksej Navalni naar Moskou terugkeert
In de Moskouse luchthaven waar de Russische oppositieleider Aleksej Navalni normaal zou landen, stonden honderden aanhangers te wachten. Zijn vlucht werd omgeleid naar een andere luchthaven, waar de politie hem bij de douane opwachtte.
De aankomsthal van luchthaven Vnoekovo is groot, maar niet berekend op mensenmassa’s die een volksvijand komen begroeten. Honderden Russen, jong en oud, komen Aleksej Navalni verwelkomen. Ruim vier maanden geleden werd de oppositiepoliticus in Siberië vergiftigd. Maar de politie is ook niet gek, en dus mogen vandaag alleen personen met een vliegticket door de poortjes. Alle anderen worden resoluut tegengehouden. ‘Geen toegang zonder boardingpass. U kunt aankomende passagiers buiten begroeten’, gromt een van hen. Maar buiten is het donker en twintig graden onder nul en dus hokken Navalni’s aanhangers samen in de nauwe ruimte tussen de glazen schuifdeuren en de toegangspoortjes – ondanks de coronamaatregelen en een haastig ingesteld verbod op ‘massabijeenkomsten’ en journalisten met camera’s.
In de menigte turen Darja (21), Aleksej (15) en Artjom (21) over hun mondkapjes ingespannen naar hun telefoon. Het trio probeert last minute nog een ticket te kopen om de terminal binnen te komen. ‘Hij heeft die afschuwelijke vergiftiging overleefd en nu willen we hem steunen’, zegt Aleksej met glinsterende ogen. Ook bij hen was de verbazing groot toen ze lazen over Navalni’s Russische terugkeer. ‘Dat hij zo snel terugkomt, is ongelofelijk. We wisten meteen dat we moesten komen, we hoefden het onderling niet eens af te spreken.’
Wanneer blijkt dat Navalni en zijn echtgenote Joelia echt in de Boeing van Aeroflot-lowcoster Pobeda zitten (Pobeda betekent ‘overwinning’), stijgt de spanning. De oppositieleider keert dus terug naar het hol van de leeuw, dat hij in augustus in een kunstmatige coma moest verlaten. Kermend was hij in elkaar gezakt tijdens een vlucht vanuit de Siberische stad Tomsk. ‘Je voelt geen pijn, maar je weet dat je gaat sterven’, beschreef hij dat moment later in Der Spiegel. Slechts dankzij een noodlanding, een dosis atropine en een met internationale hulp afgedwongen vertrek naar Berlijn, wist de 44-jarige politicus de moordaanslag te overleven.
Tijdens zijn maandenlange revalidatie zat hij niet stil. Samen met onderzoekscollectief Bellingcat wist hij de daders te achterhalen. Het bleek de Russische geheime dienst FSB die het zenuwgif novitsjok in Navalni’s onderbroek had gestopt, zo bekende een nietsvermoedende FSB-agent in een ontluisterend telefoontje. Het Kremlin ontkent, maar weinigen die dat geloven.
Zwendel en smaad
Afgelopen woensdag liet de onverschrokken politicus plotseling weten genoeg te hebben van zijn Duitse ballingschap. ‘Rusland is mijn land, Moskou mijn stad, en ik heb heimwee. Zondag kom ik naar huis. Verwelkom mij’, schreef hij op Instagram.
Die aankondiging veroorzaakte bij de Russische autoriteiten paniek. De afgelopen maanden hadden ze net alles uit de kast getrokken om ‘de patiënt’ – Poetin en de zijnen weigeren zijn naam uit te spreken – uit Rusland weg te houden. Eind december werd Navalni op een opsporingslijst gezet en dreigde het centrale gevangeniswezen FSIN met 3,5 jaar celstraf. Dit vanwege ‘schending van de meldplicht’ van de voorwaardelijke straf die hij in 2013 had opgelegd gekregen in de ‘Yves Rocher-strafzaak’ rond vermeende fraude. Volgens de FSIN zou Navalni zijn vergiftiging ‘misbruiken’ om zijn straf te ontwijken. Daarnaast zijn zaken wegens zwendel en smaad opgetuigd.
Waarom dan tóch terugkeren en misschien wel jaren cel riskeren? ‘Het is óf emigratie en volledige politieke marginalisering, een daadwerkelijke transformatie tot dissident, óf het risico lopen gevangengezet te worden terwijl hij zijn politieke activiteiten in Rusland voortzet’, vatte politicoloog Konstantin Kalatsjov het samen in dagblad Nezavisimaja Gazeta. Met zijn komst schopt Navalni Poetins plannen in de war, en toont hij Russen moed en zelfopoffering. In een peiling van oktober zegt 20 procent van de Russen hem te steunen (tegen 9 procent vorig jaar).
Dreigende sfeer
Terwijl het toestel van Navalni zich richting Moskou beweegt, wordt de sfeer in en rond de aankomsthal dreigend. Er wordt gegild en ‘schande, schande’ gescandeerd, wanneer oproeragenten de menigte naar buiten vegen. Politiehonden blaffen. Vijf agenten werken een man aan armen en benen een lift in. Voor de deur filmen journalisten de hardhandige arrestatie van een meisje, haar haren slepen over de besneeuwde tegels. In totaal werden 53 mensen gearresteerd.
De zestigjarige Ivan, die zijn achternaam liever niet in een krant ziet, bekijkt het tafereel hoofdschuddend. Zijn vlucht is vertraagd. Alle opwinding vindt hij nergens goed voor. ‘Ik ben niet voor Poetin, maar ook niet voor Navalni. Een corruptiejager? Hier in Rusland wordt de corruptie al sinds Peter de Grote bestreden, maar zonder resultaat. Hem zal het ook niet lukken’.
Tegen halfacht toont website Flighttracker dat de Boeing zijn koers heeft gewijzigd. De autoriteiten halen hun laatste troef van stal: een omleiding naar een ander vliegveld, een mogelijkheid waar al dagen over wordt gespeculeerd. Nieuwe bestemming: luchthaven Sjeremetjevo in het noorden van de stad. Daar aangekomen wordt Navalni meteen na de paspoortcontrole in de boeien geslagen. Zijn aanhang reageert gelaten.
48 uur mag Navalni volgens zijn advocaten worden vastgehouden, daarna kunnen eventueel dertig dagen voorarrest volgen. Of langer, als het de autoriteiten belieft. Slechts één ding is zeker: Navalni is terug, de strijd met Poetin is heropend.
Met zijn terugkomst naar het hol van de leeuw toont Navalni de Russen moed en zelfopoffering. ‘Rusland is mijn land, Moskou mijn stad, en ik heb heimwee’