Ook vanuit de cel jaagt Navalni het Kremlin schrik aan
De terugkeer van Poetins grootste vijand leidt tot onrust. Aleksej Navalni moet al minstens tot midden februari achter de tralies, maar de vraag is hoeveel verder het Kremlin zal gaan om hem te laten zwijgen.
Nog voor Navalni met zijn advocaten kon spreken, werd hij naar een zaaltje gebracht waar een rechter al klaarzat. ‘Ik heb veel gezien, maar dit slaat alles’, reageerde Navalni
Balten dringen aan op extra sancties tegen Moskou
Wat bezielt iemand die op het nippertje een moordaanslag heeft overleefd om zich over te geven aan zijn beulen? En hoever zal het Kremlin gaan in het monddood maken van president Vladimir Poetins grootste vijand?
Die vragen spelen in Rusland en elders na de spectaculaire terugkeer van oppositiepoliticus Aleksej Navalni in Moskou en zijn onmiddellijke arrestatie op zondag. Gisteren besliste een rechter op het politiebureau om hem dertig dagen in hechtenis te houden.
Tot zeker 15 februari zit Navalni in detentie met – anders dan bij eerdere arrestaties – nauwelijks contact met de buitenwereld. In de tussentijd zal een rechtbank besluiten of de Kremlincriticus de drieënhalf jaar celstraf krijgt waar het centrale gevangeniswezen FSIN eerder mee dreigde.
Het FSIN hoopt een voorwaardelijke straf uit 2013 in de ‘Yves Rocher-fraudezaak’ alsnog om te zetten in een echte celstraf. Navalni zou bij verschillende bedrijven, waaronder een filiaal van Yves Rocher, meer dan 600.000 dollar verduisterd en witgewassen hebben. Volgens het FSIN zou Navalni nu door zijn ‘buitenlandse verblijf’ – zijn herstel van een vergiftiging in Duitsland – aan de meldplicht hebben verzaakt waaraan hij vanwege die zaak moest voldoen.
De-factonoodrechtbank
Hoe goed Navalni zijn terugkomst ook leek te hebben voorbereid, het snelrecht dat gisteren op hem werd toegepast, bracht zelfs de gestaalde politicus in verwarring. Nog voor hij zelfs maar met zijn advocaten kon spreken, werd hij naar een zaaltje gebracht waar een rechter klaarzat om hem te ‘berechten’. ‘Ik begrijp niet wat er gebeurt. Eén minuut geleden kwamen ze in mijn cel voor een ontmoeting met mijn advocaten. Daarop werd ik hierheen gebracht en blijkt er een zitting van de rechtbank plaats te vinden’, zegt een woedende Navalni in een door een medewerker opgenomen video. ‘Ik heb veel gezien, maar dit slaat alles.’
Op zijn advocaat en zijn woordvoerder, een handvol onbekende ‘toeschouwers’ en de staatstelevisie na werden geen personen toegelaten tot de zitting. ‘Er is voor Navalni een de-factonoodrechtbank gecreëerd bij de afdeling Binnenlandse Zaken. Kennelijk willen de autoriteiten geen rechtbank maar een tribunaal’, twitterde advocaat Vjatsjeslav Gimadi.
Navalni’s vlucht vanuit Berlijn zondagavond werd op het laatste moment omgeleid naar de noordelijke luchthaven Sjeremetjevo. Na de paspoortcontrole werd Navalni meteen afgevoerd naar een naburig politiebureau. Zo wandelde hij in de armen van de autoriteiten, die maar één doel lijken te hebben: hem zo snel mogelijk de vergetelheid in duwen.
Maar hoever durft het Kremlin met Navalni te gaan? Ver, bleek al na de vergiftiging in augustus en Navalni’s eigen onderzoek, samen met internationale journalisten, naar de daders. Het zou de geheime dienst FSB zijn geweest die het zenuwgif novitsjok had toegediend met het doel hem te doden. Althans, dat gaf een betrokken FSB’er zelf toe in een telefoontje waarin Navalni zich voordeed als een meerdere in rang (DS 22 december 2020).
Verdoezelen en ontkennen
De moordpoging is slechts de laatste in een lange reeks van aanslagen op Kremlincritici. Onder hen dubbelspion Sergej Skripal (vergiftigd met novitsjok in 2018), oppositieactivist Vladimir Kara-Moerza (tweemaal vergiftigd met een onbekende substantie), oppositiepoliticus Boris Nemtsov (doodgeschoten in 2015), voormalig FSB-agent Aleksandr Litvinenko (vermoord met polonium in 2006), en journalist Anna Politkovskaja (vergiftigd en in 2006 doodgeschoten). In geen van die zaken heeft Rusland moeite gedaan opdrachtgevers op te sporen, grote internationale verontwaardiging ten spijt.
Het Kremlin lijkt die koers van verdoezelen en ontkennen voort te willen zetten. ‘We hebben gezien hoe gebruik is gemaakt van het nieuws over Navalni’s terugkeer naar Rusland’, zei minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov gisteren in een persconferentie. ‘U kunt de vreugde die de commentaren vergezelt voelen. Westerse politici denken dat ze zo de aandacht kunnen afleiden van de diepe crisis waarin het liberale ontwikkelingsmodel zich bevindt.’
Met zijn herrijzenis brengt Navalni de regering acht maanden voor de parlementsverkiezingen in een lastig parket en lijkt een lange celstraf niet ondenkbaar. Het Kremlin is er nog niet uit, menen analisten, maar de angst zit diep. ‘De eerste belangrijke politieke beslissing is hoelang hij achter de tralies verdwijnt’, schreef politiek analist Tatjana Stanovaja vrijdag op Telegram. ‘Idealiter houdt men hem in constante angst, zonder echte termijn. De FSB en andere veiligheidsdiensten zullen waarschijnlijk strengere maatregelen eisen. Ook de kans op straatprotesten van jonge Russen, bij wie Navalni populair is, kan van invloed zijn op de beslissing.’
Na de uitspraak gisteren riep Navalni’s team op om op 23 januari te demonstreren. Russen uit het hele land gaven daar al meteen gehoor aan. Navalni wil laten zien dat, mocht hij inderdaad voor langere tijd worden uitgeschakeld, zijn politieke beweging vastberaden zal doorgaan. ‘Wees niet bang, ga de straat op. Ga niet voor mij, maar voor jezelf en voor jouw toekomst’, zei de politicus in een filmpje dat zijn medewerkers na de zitting op Youtube zetten.