Zwarte Piet keert niet terug op Facebook
‘Blackface is een schadelijk raciaal stereotype’
‘Zwarte Piet behoort tot een culturele traditie die wordt gedeeld door veel Nederlandse mensen zonder duidelijke racistische bedoelingen, maar die ook gebruikmaakt van blackface en dat wordt in brede kringen erkend als een schadelijk raciaal stereotype.’ Met die strenge bewoordingen bevestigde de Facebook Oversight Board (OSB) dinsdag de ban die het platform vorige zomer uitgevaardigd had.
In augustus besliste Facebook dat afbeeldingen van Zwarte Piet in strijd zijn met de gebruiksregels. De ‘knecht van Sinterklaas’ werd daarbij uitdrukkelijk op één lijn geplaatst met blackface, een praktijk die tot de jaren 60 ingeburgerd was in de VS en waarbij witte artiesten zich schminkten als een karikatuur van een zwarte mens. Ook joodse karikaturen werden toen overigens gebannen.
Een Nederlandse Facebookgebruiker wiens video daardoor in december offline gehaald werd, ging echter in beroep bij de pas opgerichte OSB, een door Facebook zelf opgericht comité van experts op het vlak van vrije meningsuiting en mensenrechten. Op de video waren twee als Zwarte Piet verklede en geschminkte witte mannen te zien.
Een meerderheid van de OSB vindt dat Facebook terecht afbeeldingen van Zwarte Piet verbiedt. Het comité ‘neemt nota van gedocumenteerde gevallen waarbij zwarte mensen discriminatie en geweld ondervonden in verband met Zwarte Piet. Daarbij ging het onder meer over zwarte kinderen die niet naar school durfden te gaan tijdens het Sinterklaasfeest.’ Berichten over Zwarte Piet toelaten op Facebook zou leiden tot een omgeving die zwarte mensen discrimineert, meent de OSB.
Stellingenoorlog
De OSB vindt ook dat Facebook zijn gebruikers meer uitleg verschuldigd is. Aan de gebruiker was niet uitgelegd dat de video verwijderd werd vanwege de regel over blackface. Levi Ommen, de woordvoerster van Black Lives Matter Den Haag en van Kick Out Zwarte Piet Den Haag, was vorig jaar erg blij met de Facebook-ban. ‘Een raciale karikatuur op een internationaal platform verheerlijken zou niet mogen’, zegt ze. ‘Facebook heeft goede regels over het gebruik van haat en racisme op het platform. Het zou vreemd zijn om die terug te draaien.’ Maar dat gebeurt dus niet. Facebook heeft zich ertoe verbonden om de uitspraken van zijn toezichtsraad altijd uit te voeren.
Filosoof Maarten Boudry vreest dat het verbieden van Zwarte Piet op sociale media meer kwaad dan goed doet. ‘Zwarte Piet zal hiermee niet verdwijnen’, zegt Boudry. ‘Integendeel, je ziet dat we in een stellingenoorlog verzeilen, waarbij sommigen nog meer aan de figuur gaan vasthouden. Ik hoop dat we op een zachte manier kunnen evolueren naar roetpieten, zoals de Sinterklaastraditie ook op andere vlakken is geëvolueerd. De roe is tenslotte ook verdwenen.’
De raad moet zich straks uitspreken over de vraag of Donald Trump terecht van Facebook verbannen werd
Andere toon
In eerdere beslissingen liet de raad haast altijd het principe van de vrije meningsuiting primeren en werden modererende ingrepen van Facebook ongedaan gemaakt. De uitspraak over Zwarte Piet laat een andere toon horen en dat wordt ook de komende dagen erg interessant. Dan moet de OSB zich immers uitspreken over zijn belangrijkste geschil tot nu toe: is Donald Trump in januari terecht van Facebook gebannen, nadat hij zijn volgers had aangezet tot het bestormen van het Capitool?