‘Niemand kan ons afdreigen’ INTERVIEW ALAN RUSBRIDGER

Hoe onafhankelijk is de ‘Oversight Board’ van Facebook waarin Alain Rusbridger zetelt, en met welk recht beslist die raad of Zwarte Piet en Donald Trump een plaats hebben op sociale media? ‘Ik ben Facebook niets verschuldigd.’

Alan Rusbridger (67) was tot 2015 twintig jaar hoofdredacteur van de Britse krant The Guardian. In mei 2020 trad hij toe tot de nieuw opgerichte Facebook Oversight Board (OSB). Bij die toezichtsraad kunnen Facebookgebruikers in beroep gaan als ze vinden dat Facebook hun inhoud onterecht heeft verwijderd. En sinds dinsdag kan ook het omgekeerde: je kunt de raad vragen om bepaalde inhoud weg te halen die Facebook liet staan. Dinsdag maakte de raad ook de beslissing bekend over een Nederlandse video waarin twee Zwarte Pieten te zien waren. Facebook verwijderde die video, de raad is het daarmee eens.

Waarom heeft de raad de Zwarte Pietkwestie naar zich toe getrokken?

‘Omdat het zo’n interessante zaak is, waarbij de conclusie helemaal niet voor de hand ligt. We hebben er erg lang over gedebatteerd, het was een fascinerende zoektocht naar evenwicht. Het gaat eigenlijk om het onderscheid tussen iemands gevoelens krenken en iemand kwaad doen, en dat is een fundamentele kwestie.’

Moeten we op sociale media beschermd worden tegen mensen die onze gevoelens krenken?

‘Nee. En ik denk dat Facebook er ook zo over denkt: zij verdedigen inhoud die beledigend en onaangenaam is. Als het gaat over mensenrechten en vrije meningsuiting, wordt vrij algemeen geaccepteerd dat uitspraken mensen mogen kwetsen. De alarmbellen moeten pas afgaan wanneer er schade wordt aangericht. In dit geval zijn er genoeg bewijzen voorgelegd dat er inderdaad schade is aangericht. Weliswaar niet door deze ene video, maar door de accumulatie van materiaal. Er zijn ook geen aanwijzingen dat de maker ervan het opzet had om kwaad te doen. Maar wij vonden dat er voldoende bewijzen zijn om het algemene verbod van Facebook op het gebruik van blackface te rechtvaardigen.’

Sommigen vinden het niet gepast om de term ‘blackface’, afkomstig uit de VS, toe te passen op Zwarte Piet.

‘We waren ons heel bewust van die problematiek. Tijdens de discussies kwam aan bod dat we voorzichtig moeten zijn omdat de context in verband met ras in de Lage Landen anders is dan in de VS. Ik denk niet dat we dit door een Amerikaanse bril bekeken hebben, wel door de bril van de internationale mensenrechten. Er was genoeg bewijsmateriaal van Nederlandse experts en academici dat Zwarte Piet, hoewel die niet hetzelfde is als wat in de VS gebeurde, wel degelijk mensen schaadt. Bewijsmateriaal van de Nederlandse Kinderombudsman, het VN-Comité tegen Rassendiscriminatie in 2015 en academici. Er zijn gedocumenteerde gevallen van een toename van rassendiscriminatie en geweld in verband met of verergerd door deze traditie rond die tijd van het jaar.’

Honderdduizenden mensen tekenden al beroep aan bij de OSB tegen een moderatiebeslissing van Facebook. Slechts een dozijn daarvan wordt behandeld. Maken mensen dus amper een kans om in beroep te kunnen gaan?

‘Er zijn al verschillende vormen van beroep mogelijk bij Facebook alvorens je je tot de OSB richt. Ik houd niet zo van de analogie met een hooggerechtshof, want we zijn geen gerechtshof, maar niettemin: ook een hooggerechtshof neemt maar een fractie van de zaken op. Het pikt er de interessante, belangrijke zaken uit die een precedent neerzetten. Met uitspraken zoals wij die vandaag voorstelden, denk ik dat we bijdragen tot de moderatie van Facebook, en dat is het opzet van deze raad.’