‘Venetië is een stad geofferd op het altaar van de markt’
In Venetië mogen cruiseschepen niet langer aanmeren in de Dogenstad zelf, ze moeten naar de industriezone van Marghera. De Duitse auteur Petra Reski, die al dertig jaar in de stad woont, is niet onder de indruk. ‘Dit verandert niets aan de vernieling van de lagune.’
De gigantische cruiseschepen waar Venetië al vele jaren onder kreunt, zijn voortaan verbannen uit de binnenstad. Schepen boven de 40.000 ton mogen niet langer het Giudecca-kanaal binnenvaren om daarna aan te leggen in het maritieme station van Venetië. Ze moeten het Canale dei Petroli nemen naar de industriezone van Marghera.
Petra Reski woont al dertig jaar met haar Venetiaanse man in het hart van de Dogenstad. De Duitse schrijfster heeft net een boek gepubliceerd over het dagelijkse leven in Venetië (Toen ik op een keer in het Canal Grande viel. Over
leven in Venetië). De voorbije drie decennia zag ze Venetië radicaal veranderen. Volgens de Duitse Venetiaanse moeten alles en iedereen – en bovenal de gewone Venetianen – wijken voor de miljoenen bezoekers die Venetië in normale, covid-vrije tijden slikt.
Takeaway voor tiramisu
‘Deze stad is geofferd op het altaar van de markt. De uitverkoop van de stad is begin jaren negentig begonnen, toen de Benettongroep een heel blok gebouwen kon opkopen. Het Teatro Del
Ridotto is intussen deel van een luxehotel. Sindsdien is het niet meer gestopt’, zegt Reski aan de telefoon. ‘We hebben nu luxeresorts in plaats van ziekenhuizen en een takeaway voor tiramisu in plaats van een fruit- en groentewinkel. Voor zowat alle diensten moeten wij de stad verlaten. De Venetianen worden hun eigen stad uit gepest, om plaats te ruimen voor toeristen.’
Reski is niet onder de indruk van het nieuwe besluit om cruiseschepen om te leiden. ‘Ik zie niet in wat het zou veranderen. Marghera ligt eveneens in de kwetsbare lagune, die sowieso niet geschikt is voor zulke monsterschepen. Ook met deze omleiding gaan de vernieling en de vervuiling van de lagune voort.’
‘Dit is een tussenoplossing’, protesteert Mattia Morandi, woordvoerder van de Italiaanse minister van Cultuur Dario Franceschini, aan de telefoon. ‘Dat de cruiseschepen niet langer in hartje Venetië langs de façades van kwetsbare historische gebouwen mogen varen, is toch al een stap vooruit? Het klopt dat Marghera ook in de lagune ligt. Maar volgens de definitieve oplossing – die ook in een wet is gegoten – moeten cruiseschepen in de toekomst buiten de Venetiaanse lagune aanmeren. Voor nieuwe voorstellen en ideeën maken we nu 2,2 miljoen euro vrij.’
Lavastroom dagjestoeristen
De roep om paal en perk te stellen aan cruiseschepen die vervaarlijk dicht bij het centrum van Venetië varen, klinkt al sinds 2012, zegt Petra Reski, het jaar dat het cruiseschip Costa Concordia in de Tyrreense zee te pletter voer. ‘Een jaar later werd per decreet bepaald dat cruiseschepen niet langer naar de buurt van het SanMarcoplein mochten varen, maar dat schroefde een regionale administratieve rechtbank terug. Daardoor doken de cruiseschepen weer op. Met alle overlast, vervuiling én gevaren van dien, want in 2019 vonden in Venetië nog twee
‘Dolfijnen en octopussen in de lagune? Dat betekent dat ze verandert in een stuk zee’
Petra Reski
Venetiaanse schrijfster
ongevallen plaats.’
Morandi erkent dat de Italiaanse overheid nu ingrijpt, ook omdat de Unesco de regering in Rome daartoe al meermaals had aangespoord. Italië vreesde dat de cultuurorganisatie van de Verenigde Naties een sanctie zou opleggen, bijvoorbeeld door Venetië te schrappen van de lijst met werelderfgoed.
Maar volgens Reski heeft de overheid met deze maatregel het probleem gewoon verplaatst: ‘Als de cruiseschepen na covid straks weer mogen aanmeren, dan moeten al die toeristen toch nog steeds naar Venetië-stad worden vervoerd? Aan de overlast van de massa’s dagjestoeristen, die als een lavastroom over Venetië worden uitgespuugd, verandert dit helemaal niets.’
Zelfs als de cruiseschepen helemaal worden afgeschaft, zullen bezoekers wel per trein of met de boot vanuit alle uithoeken van de wereld de Dogenstad blijven bezoeken, werpt Mattia Morandi tegen. ‘Zowat elke andere Italiaanse kunststad worstelt met zeer grote aantallen toeristen’, zegt de woordvoerder van de minister van Cultuur. ‘We werken nu aan de infrastructuur in heel het land om de bezoekers over heel Italië te spreiden, want Rome, Napels en Florence kampen met hetzelfde probleem.’
Venusschelpen verdwenen
‘Tenzij ik me vergis, liggen die andere steden niet in de zee’, zegt Reski ironisch. ‘Venetië wordt behalve met grote massa’s ook met de klimaatverandering geconfronteerd. We kampen met vervuiling en met acqua alta, getijdenpieken waartegen het peperdure waterkeringsysteem Mose de stad hoegenaamd niet beschermt.’
Venetië zou zeer geschikt zijn als zetel van een internationale stichting voor klimaat, wat banen buiten het toerisme kan opleveren, gaat de schrijfster verder. ‘Tijdens de lockdown waren sommigen ontroerd door de dolfijnen en de occasionele octopus die in de lagune waren opgemerkt. Maar dat is helemaal geen goed nieuws, want het illustreert dat de lagune door het uitdiepen van de kanalen voor de scheepvaart verandert in een stuk zee. Het hoge zoutgehalte tast de historische gebouwen aan, en ook de typische fauna. De vissen van de lagune en de Venetiaanse venusschelpen zijn al verdwenen.’