Poolse regering ontdoet zich van kritische ombudsman
Adam Bodnar, een van de laatste tegenkrachten tegen het regime van de PiS-regering in Polen, is door het Grondwettelijk Hof uit zijn functie gezet.
De Poolse regering heeft zich van de onafhankelijke ombudsman Adam Bodnar ontdaan. Bodnar, een van de voornaamste voorvechters van het behoud van de Poolse rechtsstaat, werd gisteren door het Grondwettelijk Hof uit zijn functie gezet. Of het Instituut van de Burgerrechtencommissaris, een bureau met driehonderd medewerkers dat de autoriteit heeft om rechtszaken aan te spannen, kan voortbestaan is onzeker.
Zowel in Polen als daarbuiten spreken politici en instanties hun zorg uit over het ontslag. Dunja Mijatovic, de commissaris voor de Mensenrechten van de Raad van Europa, twitterde: ‘De uitspraak van het Grondwettelijk Hof creëert een zorgwekkende kloof in het functioneren van de ombudsman en de bescherming van mensenrechten in Polen.’
De termijn van Bodnar liep in het najaar van 2020 af, maar omdat de Sejm (het lagerhuis) en de oppositionele Senaat het niet eens raakten over zijn opvolging, was hij demissionair aangebleven. Om alsnog van deze luis in hun pels af te komen, liet de conservatief-nationalistische PiS-regering het Grondwettelijk Hof over hem beslissen. Dit Hof is, sinds PiS in 2015 aan de macht kwam, gevuld met politieke loyalisten die niet allemaal op legale wijze benoemd zijn. De rechters oordeelden dat de verlenging van Bodnars termijn niet in lijn met de grondwet zou zijn.
‘Mijn fantasie te boven’
De jurist Bodnar (44) zette zich onder meer in voor de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, de rechten van lgbtq’ers en de persvrijheid. Deze week nog werd in een door hem aangespannen zaak de koop van bijna alle lokale kranten door het staatsoliebedrijf Orlen stilgelegd.
In een interview in NRC, in oktober, zei Bodnar dat hij Polen gedurende het bewind van PiS had zien veranderen van een jonge maar gezonde democratie in wat ‘competitive authoritarianism’ heet. Dat is een hybride staatsvorm waarin onafhankelijke instituties in theorie nog bestaan, maar in praktijk zijn uitgehold om het overwicht van de zittende macht te garanderen over elke vorm van oppositie: politieke tegenstanders, rechters, journalisten, ngo’s en minderheden. ‘Wat hier de afgelopen jaren gebeurd is, ging mijn fantasie als jurist te boven’, zei Bodnar toen. Hijzelf had de afbraak van rechtsstaat hooguit wat kunnen vertragen’.
In een zaak die Bodnar had aangespannen, werd de koop van bijna alle lokale kranten door het staatsoliebedrijf Orlen deze week stilgelegd