‘Wij willen zorgen voor de natuur’
De runderen van Wouter De Medts grazen op de heuvels die alleen geschikt zijn voor de veehouderij en het vlees wordt verkocht bij de slager om de hoek. ‘Maar als de steun wegvalt, is mijn rekening snel gemaakt.’
Vanop het erf van zijn boerderij kijkt Wouter De Medts uit op de heuvels van Etikhove, een dorp in de Vlaamse Ardennen waar de koers thuis is. Op de glooiende graslanden grazen zijn runderen van april tot oktober.
Samen met zijn vrouw Evelien Lammertyn runt De Medts een gesloten vleesveebedrijf met
190 runderen en 65 hectare land. ‘Elk dier dat hier geboren wordt, verlaat het bedrijf pas als het geslacht wordt’, zegt De Medts. Een paar jaar geleden lanceerde hij een eigen concept, het Vlaams Ardennen Rund. ‘Het vlees van de stieren gaat naar de supermarkt en om de veertien dagen wordt een vrouwelijk rund geslacht. Dat vlees wordt door de lokale slager aan de inwoners van de streek verkocht.’
500 euro per dier te kort
Hij is de vierde generatie boer op het circulaire bedrijf. ‘Ik ben volledig zelfvoorzienend. Ik verbouw zelf alle veevoeder en de mest van de dieren kan ik allemaal kwijt op mijn land: wintergraan om genoeg stro te hebben, een beetje suikerbieten waarvan ik de pulp als veevoeder gebruik, maïs en 20 hectare permanent grasland.’
‘We vragen een duurzaamheidssprong van de sector. Dat ligt mogelijk gevoelig want sommige voorwaarden schoppen tegen heilige huisjes zoals de vrije teeltkeuze. Maar het levert een solider businessmodel op, dat gekoppeld is aan maatschappelijke doelen en dat niet alleen afhangt van de volatiliteit van de markt. We hopen zelfs landbouwers te overtuigen om gedraineerde akkers opnieuw om te zetten naar waterbergend grasland, zodat er een surplus aan koolstofopbouw komt.’
Dit lijkt een nobrainer – alle hokjes zijn afgevinkt. Waarom zou de regering het voorstel niet overnemen?
Vandamme: ‘Blijkbaar wou vooral de N-VA bij de regeringsvorming inzetten op een kleinere veestapel. Alleen hebben ze het bredere plaatje niet bekeken. Als wij ons verhaal vertellen, geven ze ons wel gelijk. Daarnaast is er het grote gewicht van de stroming die belang heeft bij een schaalvergroting en intensivering en die verweven is met de agro-industrie. Zoogkoeienhouders nemen weinig krachtvoer af. Ze hebben minder ingewikkelde voedersystemen, hoogtechnologische snufjes of ventilatiesystemen nodig, want hun koeien staan bijna het hele jaar in de wei.’
Is intensieve veehouderij niet productiever
en dus beter voor het klimaat? Vandamme: ‘Niet altijd. Door het wegvallen van de Europese melkquota zag je de voorbije vijf jaar een verschuiving van zoogkoeien naar melkkoeien. Sindsdien is de uitstoot van broeikasgassen door de rundveehouderij toegenomen, omdat het aantal melkkoeien steeg. Ik merk ook dat de push naar groter als een boemerang terugkeert. Dat zie je nu duidelijk met het stikstofarrest: de mensen zijn in paniek. Ze hebben een stal gebouwd en weten niet of ze die nog mogen gebruiken. Dat versterkt ons voorstel: er is een ander model mogelijk.’
Zijn jullie in gesprek met minister van Landbouw Crevits en de Boerenbond? Verdonckt: ‘Toch wel. We zitten samen in een klankbordgroep over het GLB en we deden ons voorstel ook al uit de doeken op diverse administraties en kabinetten. Maar als het concreet wordt, komen er van die kant geen visionaire ideeën. Dan blijft het bij halfslachtige loodgieterij.’
Vandamme: ‘Je voelt dat we niet op dezelfde golflengte zitten en dat er veel moeite gedaan wordt om niet mee te gaan in onze visie. Het is duidelijk dat er andere belangen spelen.’
De Boerenbond heeft toch geen belang bij het verdwijnen van de zoogkoeienhouders? Vandamme: ‘De Boerenbond? Of zijn leden? Ik hoor dat de Boerenbond nog niet eens met zijn leden gepraat heeft over onze duurzaamheidspremie. Als je de subsidies verdeelt over alle hectaren grasland, ongeacht hun waarde en zonder voorwaarden, draineer je middelen van de zoogkoeienhouders naar de melkveehouders. Voor de agro-industrie zijn die laatsten interessanter. De commerciële belangen van de dochterbedrijven van de Boerenbond-holding zijn nooit ver weg’
Hoe kijken de zoogkoeienhouders van ABS zelf naar dit voorstel?
Vandamme: ‘Ze weten dat we vechten voor een volwaardig alternatief en beseffen dat het niet zonder voorwaarden zal zijn. Dat doet ze nadenken. We verwijzen naar de Green Deal, die hoe dan ook normen oplegt. Veel boeren staan open voor de idee dat zij de behoeders van ons landschap zijn.’
Verdonckt: ‘Er staat veel op het spel. Over zes jaar is dit unieke potentieel er misschien niet meer, omdat met de huidige voorstellen veel oude graslanden zullen verdwijnen.’
Freek Verdonckt
Hendrik Vandamme ***
Dat besef begon de voorbije jaren te dagen bij zowel Natuurpunt als het ABS. De gedeelde bezorgdheid deed hen de Rubicon oversteken. De gesprekken lopen al een tijdje, zeggen ze, en berusten op inlevingsvermogen en ‘gezamenlijk voortschrijdend inzicht’.
Met de entente steken ze allebei de nek uit, geven ze toe. ‘Er zal altijd spanning zijn, zoals over de rol van Natuurpunt bij het verzet tegen de omgevingsvergunningen voor veebedrijven’, zegt Vandamme. ‘Maar het heeft geen zin elkaar de hele tijd in de haren te vliegen. We moeten vooral focussen op de zaken waarover we het wel eens zijn.’
Verdonckt knikt. ‘Het kan vreemd klinken, maar binnen de GLB-klankbordgroep was het Natuurpunt dat op tafel klopte voor een Marshallplan voor de vleesveehouderij. Omdat we bepaalde doelen net kunnen halen door de vleesveehouders aan boord te houden. Wij hebben ze nodig. Natuurpunt werkt nu al samen met
800 landbouwers voor het beheer van de eigen natuurgraslanden. Op lange termijn zouden natuurbeheer en andere ecosysteemdiensten wel eens de levensverzekering van de vleesveehouderij kunnen zijn.’
***
Past dit voortschrijdende inzicht ook in een bredere visie op een ander landbouw
model?
Vandamme: ‘Ik stel me al even de vraag of we kunnen doorgaan met de schaalvergroting. De druk op de omgeving door geurhinder, visuele vervuiling, stikstof- en methaanuitstoot en waterverbruik wordt te groot. Kijk naar de arresten die vandaag uitgevaardigd worden, naar hoeveel protest er is, ook tegen nieuwe wegen en bouwprojecten. Met technologie kun je de impact maar een beetje beperken.’
‘Er zijn nog maar een paar plekken die echt landelijk zijn. Voor de rest is Vlaanderen één groot verstedelijkt gebied, waar we tussen de natuur, de industrie en de bebouwing ook nog aan landbouw willen doen. Daardoor zit je met grenzen aan de groei.’
‘Maar ik vraag me soms af: voor wie doen we al die investeringen? De boeren nemen een groot financieel risico en moeten hun producten ook nog tegen een goede prijs kunnen afzetten. De pandemie leert ons opnieuw hoe gevoelig we zijn voor marktschommelingen die we niet in de hand hebben. We springen van crisis naar crisis. Is dat het model dat we als landbouwers willen?’
Verdonckt: ‘De vraag is ook: wie overleeft in dit systeem, als je weet dat er elke dag vier boeren stoppen? Met mijn kinderen wandel ik vaak door de akkers naar een jonge boer vlakbij, om naar de kalfjes te kijken. Ik vraag me soms af of hij er over pakweg twintig jaar nog bij zal zijn. Hoe hard zal er in de toekomst wel niet opgebokst moeten worden tegen de agro-industrie om nog een familiaal landbouwbedrijf op beheersbare manier te kunnen uitbaten?’
Vandamme: ‘De gemiddelde leeftijd van de Vlaamse landbouwer is 57 jaar, de instroom stokt. Boerenkinderen kiezen steeds vaker voor inkomenszekerheid buiten de landbouw. De beleidsmakers moeten dit meenemen in hun overwegingen. Door de subsidies slim in te zetten, kun je landbouwers aan boord houden. Of willen we echt naar een systeem waarin alleen de heel grote bedrijven overleven? Ik denk niet dat daar veel draagvlak voor is in Vlaanderen.’
Verdonckt: ‘Dit is een momentum. Ons voorstel gaat maar over een specifiek onderdeel van het landbouwbeleid – over de rest maak ik me vandaag weinig illusies. Maar het kan wel een vliegwiel worden om morgen op een andere manier te gaan denken over rendabele landbouw. Volumes alleen zijn niet zaligmakend.’
‘Natuurpunt was de eerste om aan te dringen op een Marshallplan voor de vleesveehouders. Wij hebben hen nodig’ Natuurpunt
‘We springen van crisis naar crisis. Is dat het model dat we als landbouwers zelf willen?’ ABS