‘Wie met de auto reist, ontsnapt aan elke controle’
Slechts een derde van de reizigers die zich moet laten testen, doet dat ook. Intussen blijkt opnieuw hoe de opsporing van risicoreizigers vooral afhangt van die personen zelf.
Een Passagier Lokalisatie Formulier (PLF), een Europese kaart met gekleurde zones, een covid-certificaat, databases met vaccinaties, codes om een gratis PCR-test aan te vragen, online systemen om zo’n test te boeken, digitale platformen om het resultaat te krijgen, enzovoort: om reizen tijdens deze tweede coronazomer zo veilig mogelijk te laten verlopen, is een volledig ecosysteem uitgedokterd.
Dat moet de ‘risicogevallen’ bij de terugkerende reizigers eruit filteren, om hen daarna te testen en bij een besmetting te isoleren. Daarmee wil men onder meer voorkomen dat reizigers de deltavariant verder binnenbrengen in
België, want het zou niet de eerste keer zijn dat de besmettingen worden aangezwengeld door het toerisme.
De eerste twee weken van de zomervakantie maken duidelijk dat die hele ketting niet zo gesmeerd loopt. Coronacommissaris Pedro Facon verklaarde op Radio 1 dat slechts 34 procent van de terugkeerders die zich moeten laten testen dat ook doet. Het cijfer is afkomstig van het Interfederaal Comité Testing en Tracing, dat in het voorjaar van 2020 werd opgericht. ‘Het is een groot probleem dat maar een derde zich laat testen’, zegt Karine Moykens, de voorzitster van dat Comité, aan De Standaard. ‘De afgelopen maanden lag dat cijfer rond de 80 procent. Wegens die forse daling hebben we aan de alarmbel getrokken. Ik kan het best mogelijke systeem op poten zetten, maar als er geen samenspel is in het hele verhaal, dan moet dat worden aangepakt.’
Op de radar van Saniport Het hele systeem staat of valt met de PLF’s, de formulieren die de meeste reizigers 48 uur voor aankomst in België moeten invullen. Daarop moetonder meer worden aangeduid uit welke regio men komt en of men een vaccinatie-, herstel- of negatief testcertificaat heeft, of misschien helemaal geen. In dat laatste geval moet misschien een test worden afgenomen meteen na aankomst in België. Daarvoor krijg je een sms van de overheid, tenminste als je op basis van het PLF op de radar komt van Saniport, de dienst die de formulieren filtert. En daar loopt het vaak fout.
‘Men moet dat formulier invullen vóór het vertrek’, zegt Moykens. ‘Luchtvaartmaatschappijen moeten daar zelfs op controleren bij het boarden, maar dat is aan het slabakken. Het gebeurt zelfs dat de stewards op het vliegtuig rondgaan met papieren formulieren voor wie het PLF nog niet zou hebben ingevuld. Wij weten niet wat de maatschappij dan met die papieren doet. Misschien stuurt ze die pas de volgende dag door naar Saniport, die dan pas kan nagaan wie zich moet laten testen. We verlie
Karine Moykens zen daardoor toch al snel drie dagen, terwijl het de bedoeling is dat het formulier digitaal wordt ingevuld voor het vertrek, zodat men zich bij aankomst meteen kan laten testen. De luchtvaartmaatschappijen moeten hun verantwoordelijkheid nemen en dat checken. Wanneer iemand op zo’n formulier aangeeft dat hij bijvoorbeeld een vaccincertificaat heeft, kunnen ze dat zelfs controleren met de covidscan-app.’
Politiecontrole
Op basis van de ingevulde formulieren bepaalt Saniport wie zich moet laten testen. Door die gegevens af te toetsen aan de databank van Sciensano met testresultaten, gaan ze na of dat ook gebeurt. De persoonsgegevens van wie het niet doet, gaan via de regionale gezondheidsinstanties naar de gemeente. ‘Die personen kunnen politiecontrole krijgen’, zegt Nico Paelinck, voorzitter van de Vaste Commissie Lokale Politie. ‘Er zit wel wat verschil op hoe de lokale besturen daarmee omgaan. Op weinig plekken wordt de politie meteen op die mensen afgestuurd.’
‘De controles hangen af van welke capaciteit de politie heeft en wat de besmettingstoestand is in de gemeente’, zegt Nathalie Debast van de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten. ‘Er zijn weer meer evenementen waar de politie mensen voor moet vrijmaken. Dikwijls zal iemand van een lokale gezondheidsdienst eerst telefonisch contact opnemen met wie zich moet laten testen, of er eens langsgaan. Als dat niet helpt, wordt de politie ingeschakeld.’ Dat bevestigt huisarts Marc De Roeck, die verbonden is aan de eerstelijnszone Zora, in de Antwerpse rand. ‘Pas als er echt onwil is, komt de politie eraan te pas.’
In de zone van Nico Paelinck, Westkust, gaat de wijkagent elke dag langs bij drie à vier mensen die zich niet lieten testen. Maar ook hij wijst op de achilleshiel van de PLF’s. ‘Wie met de auto op reis gaat en geen formulier invult, of een op papier, ontsnapt aan elke mogelijke controle. Onze autosnelwegen laten niet meer toe om met een kleine ploeg snel veel mensen te controleren, zoals aan de douaneposten vroeger. Zulke controles zijn nu slechts sporadisch mogelijk. We zullen zeker weer een tandje bij steken. Wie had verwacht dat onder meer door de deltavariant vakantieregio’s zo snel weer rood zouden kleuren?’
‘Luchtvaartmaatschappijen moeten controleren of reizigers het PLF invullen, maar dat is aan het slabakken’
Comité Testing en Tracing