Klimaatpad voor transport en huizen loopt door mijnenveld
Met een nieuw systeem van emissiehandel wil de Europese Commissie fossiel rijden en verwarming met olie of gas duurder maken. Maar het spook van de gele hesjes waart nog door Europa.
De Europese Commissie presenteert vandaag het langverwachte wetgevende kader dat van Europa in 2050 het eerste klimaatneutrale continent moet maken. Daarbij is nu al duidelijk dat alle sectoren en maatschappelijke groepen – van zware industrieën tot kleine huishoudens – hun steentje moeten bijdragen. Vooral de nieuwe beleidsmaatregelen voor gebouwen en wegtransport dreigen de burgers in hun portefeuille te raken – en op weerstand te stuiten.
Dat de Commissie die sectoren viseert, mag echter niet verbazen: terwijl de verwarming van gebouwen en het wegtransport samen goed zijn voor ruwweg een derde van de Europese CO2-emissie, wordt er amper vooruitgang geboekt in de reductie. De transportemissie blijft zelfs stijgen.
Tot nog toe was het terugdringen van de uitstoot in die sectoren de verantwoordelijkheid van de lidstaten. Maar de Commissie stelt voor om de fossiele brandstoffen voor wegtransport en verwarming van gebouwen onder een nieuw systeem van emissiehandel (ETS) te scharen, zoals nu al bestaat voor de zware industrie, stroomproducenten en luchtvaartmaatschappijen.
‘Daarbij zullen bedrijven die de energie op de markt brengen, zoals Shell, vanaf 2026 uitstootrechten moeten aankopen voor benzine die verbrand wordt in auto’s en vrachtwagens’, zegt Jos Cozijnsen, ETSspecialist van de Climate Neutral Group. ‘Hetzelfde geldt voor woningbrandstof.’ De consument zal zelf geen rechten moeten aankopen, maar zal wel de prijs van zijn brandstof zien stijgen. ‘Want er zullen elk jaar minder uitstootrechten beschikbaar zijn, waardoor de prijs langzaam maar zeker stijgt.’
Doorrekenen
Hoe hoog die stijging zal zijn, is nog onduidelijk. Maar dat de brandstofproducenten de oplopende kosten zullen doorrekenen, is onvermijdelijk. Bij het bestaande systeem van emissiehandel is die prijs lang relatief laag en volatiel gebleken, maar vandaag piekt ze rond de 50 euro per ton CO2.
Om het bestaande ETS-systeem niet te verstoren, kiest de Commissie er bewust voor om het nieuwe systeem voor brandstoffen er (nog) niet aan te koppelen. Maar dat iedere prijsstijging aan de pomp poliDe tiek gevoelig ligt, bewees het heftige protest van de gele hesjes eerder in Frankrijk. Ook minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) drukte daarover gisteren zijn bezorgdheid uit tijdens een persbriefing. Hij pleitte voor flankerende maatregelen om de prijsstijgingen voor de meest kwetsbaren op te vangen.
Dat zal nodig zijn, denkt Johan Albrecht, professor milieueconomie aan de UGent. ‘Het zijn net de laagste inkomens die in de minst geïsoleerde gebouwen en met de oudste wagens rijden. Zij zullen de prijsstijgingen het meest voelen.’
Bas Eickhout
Commissie wil de prijs onder controle houden door bij te snelle stijgingen extra uitstootrechten te veilen. Bovendien wordt een sociaal fonds in de steigers gezet, dat gespekt wordt met inkomsten uit het nieuwe ETS-systeem, om energiearmoede aan te pakken. Maar dat fonds zal ‘kolossaal’ moeten zijn om het nodige effect te hebben, denkt Albrecht. ‘Ingrijpende energetische renovaties kosten veel geld en verdienen zichzelf nog moeilijk terug in de markt.’
Extra spits
Terwijl Cozijnsen een nieuw systeem van emissiehandel voor wegtransport en gebouwen toejuicht, omdat het een prijssignaal geeft om schonere brandstoffen op de markt te brengen, waarschuwt Albrecht dat het andere maatregelen niet naar de koelkast mag duwen.
‘Er bestaat al heel veel regulering om het gebouwenpark energieneutraal te maken’, zegt hij. ‘En die is er met vallen en opstaan gekomen. Ik hoop dat het nieuwe ETS – met onzekere uitkomsten – geen excuus wordt om een ambitieus renovatiebeleid aan de markt over te laten. Want in dit complexe probleem is er geen silver bullet.’
Ook de Europese groenen hebben ernstige bedenkingen bij het opzetten van een bijkomend ETSsysteem. ‘Het is een heel ingewikkeld bouwwerk dat pas op langere termijn vruchten afwerpt’, zegt Bas Eickhout, vicevoorzitter van de groene fractie in het Europees Parlement. ‘Die tijd hebben we niet meer. De klimaatcrisis is te urgent.’ Eickhout maakt een voetbalvergelijking. ‘Als je in de 89ste minuut 1-0 achterstaat, moet je een spits inbrengen en niet voorstellen de jeugdopleiding te hervormen. Precies dat laatste doet de Commissie met dit ETS-voorstel.’
Er is, volgens Eickhout, nog een ander risico. Door gebouwen en transport in een systeem van emissiehandel te steken, trek je de verantwoordelijkheid grotendeels weg bij de lidstaten. ‘Dat is niet verstandig. Zeker lidstaten die al niet vooroplopen in het klimaatbeleid, dreigen nog meer achterover te gaan leunen en alle verantwoordelijkheid af te schuiven op Brussel. Op die manier zullen we de doelen zeker niet halen.’
‘Als je in de 89ste minuut 1-0 achterstaat, moet je een spits inbrengen en niet voorstellen de jeugdopleiding te hervormen’
Vicevoorzitter groene fractie Europees Parlement