Veroordeling Fabre is ‘een grote erkenning en een mijlpaal’
Met veroordelingen voor aanranding en pestgedrag en een gevangenisstraf van 18 maanden met uitstel, komt Jan Fabre behoorlijk gehavend uit zijn strafproces wegens grensoverschrijdend gedrag.
De correctionele rechtbank van Antwerpen wond er geen doekjes om. Door de aard van de gepleegde feiten, het herhalende karakter en de impact op zijn slachtoffers veroordeelt de rechtbank kunstenaar Jan Fabre (63) tot een gevangenisstraf van 18 maanden. Hij verliest ook voor vijf jaar zijn burgerrechten. Dat is een minder zware sanctie dan de drie jaar effectieve celstraf die de openbaar aanklager had geëist. Achter de tralies vliegt Fabre niet: omdat hij een blanco strafblad had, gaat het om een celstraf met vijf jaar uitstel. Als Fabre in die periode geen soortgelijke feiten pleegt, blijft hij op vrije voeten.
De veroordeling geldt voor pesterijen en ongewenst seksueel gedrag die plaatsvonden tussen 2013 en 2018 en een inbreuk vormen op de ‘pestwet’. De zwaarste aanklacht – de aanranding van de eerbaarheid van een danseres – achten de rechters bewezen. De toen 58-jarige Fabre had de 23-jarige danseres uitgenodigd op zijn appartement in Antwerpen. Zij dacht dat er over haar carrière bij zijn gezelschap Troubleyn gepraat zou worden, maar de afspraak mondde uit in een fotoshoot in lingerie en een poging tot tongzoenen. Volgens Fabre kuste hij haar met wederzijdse instemming, maar dat veegt het vonnis van tafel. Fabre maakte misbruik van zijn machtspositie, zegt de rechter. ‘Hij was een gevierde artiest met een gevestigde reputatie die in concreto de volledige beslissingsmacht had over haar professionele toekomst.’
Poseren à la Rubens
Fabre werd ook schuldig bevonden aan feiten tegen vier andere danseressen. Het gaat onder meer om een fotoshoot geïnspireerd op Rubens, waarbij Fabre een danseres opdroeg haar achterste naar de camera te draaien. Dat vond ze vernederend, achteraf barstte ze in huilen uit. ‘Uit niets blijkt dat deze pose enige artistieke waarde zou hebben en nog minder dat die geïnspireerd zou zijn op enig werk van Rubens’, staat in het vonnis.
An-Sofie Raes, de advocate van
de danseressen, is bijzonder tevreden met het vonnis. ‘Dit is een belangrijke erkenning en mijlpaal, niet alleen voor de moedige dames die getuigd hebben in deze zaak, maar ook voor andere slachtoffers die zich misschien afvragen of dergelijk gedrag wel strafbaar is. Het antwoord van de rechtbank is resoluut: ja. Hopelijk durven er nu meer mensen naar de politie en de justitie te stappen en putten ze kracht uit deze zaak.’
Ook Liesbet Stevens van het Instituut voor Gelijkheid van Vrouwen en Mannen (IGVM), dat zich ook burgerlijke partij stelde in de zaak, is tevreden met de uitspraak. ‘Dit vonnis zendt een duidelijk signaal aan de samenleving dat dit soort gedrag ontoelaatbaar is. We moeten daarom niet alleen nadenken over hoe we kunnen maken dat slachtoffers zich durven uit te spreken en hoe we hen hierin kunnen ondersteunen, maar ook hoe we als samenleving dergelijk gedrag kunnen voorkomen. Zowel op de werkvloer als daarbuiten.’
De slachtoffers reageren opgelucht in een persbericht van het IGVM: ‘Fabres gedrag was destructief, respectloos en schadelijk. Dat de rechtbank dat ook als strafbaar erkent, is een enorm gewicht van onze schouders.’
Fabre werd niet voor alle aanklachten veroordeeld. De aanklachten van de eerste vijf vrouwen, voor feiten tussen 2002 en 2007, zijn volgens de rechters verjaard. Omdat er een cesuur van meer dan vijf jaar zit met het volgende strafbare feit, is het volgens de rechters onmogelijk om te spreken van een aanhoudend patroon. De rechtbank kan daarom geen uitspraak doen over deze feiten. Voor de aanklacht van een danseres die bij Troubleyn danste tussen 2012 en 2015, werd Fabre vrijgesproken. ‘Mijn cliënt is níét veroordeeld voor de aanklachten van zes van de elf danseressen’, zegt Eline Tritsmans, de advocate van Fabre. ‘De
‘De perceptie van Fabre als een tiran die geen inspraak duldt, wordt niet bevestigd door de rechter’
Eline Tritsmans Advocate Jan Fabre
‘Hopelijk durven er nu meer mensen naar de politie en de justitie te stappen’
AnSofie Raes Advocate danseressen
perceptie van Fabre als een tiran die geen inspraak duldt, wordt ook niet bevestigd door de rechter. Deze zaak is teruggebracht tot zijn juiste proporties.’ Of Fabre in beroep gaat, kon Tritsmans nog niet bevestigen. ‘Mijn cliënt zal zeker teleurgesteld zijn dat er geen volledige vrijspraak is, maar we gaan nu bekijken wat de mogelijkheden zijn. Dit is geen definitief vonnis.’
Volgens Tritsmans heeft het vonnis ‘absoluut geen’ gevolgen voor het artistieke werk van Fabre. ‘Mijn cliënt hoopt zijn kunstpraktijk verder te zetten en er is niets dat erop wijst dat hij dat niet zou kunnen doen. Bij Troubleyn is er ondertussen ook een nieuw integriteitsbeleid van kracht.’
Donkere wolken
Frederik Picard, de crisiswoordvoerder van vzw Troubleyn, is voorzichtiger. ‘Aan de uitspraak zijn wel consequenties verbonden.’ Gisterenavond kwam de raad van bestuur van Troubleyn bijeen. Daar werd het vonnis besproken en lagen, volgens Picard, ‘gepaste maatregelen’ op tafel. Of ook het arbeidscontract van Fabre bij het gezelschap – dat hij zelf oprichtte – in het gedrang komt, was vrijdagavond niet duidelijk.
De lopende engagementen tegenover performers, andere theaters en het publiek komen volgens Picard niet in het gedrang. Het gaat dan om de geplande buitenlandse opvoeringen, want in België staan er de komende tijd – net als de voorbij drie jaren – geen voorstellingen gepland. Het is ook afwachten of de huidige groep performers, van wie velen Fabre bleven steunen, na zijn veroordeling nog aan boord blijven.
Niet alleen het vonnis brengt donkere wolken boven Troubleyn. Ook het negatieve preadvies op de subsidieaanvraag voor het Vlaamse Kunstendecreet voor 2023- 2027 hangt als een zwaard van Damocles boven het gezelschap.