‘Sommige lichamen zijn onmogelijk te identificeren’
In koelwagens voor de mortuaria stapelen de lijken zich op. Het personeel doet wat het kan om het aantal slachtoffers bij te houden.
Eind februari, enkele dagen na de start van de Russische invasie in Oekraïne, kwam de eerste dode binnen. De dag daarop nog eens twee. Tegen begin maart was er geen plaats meer in het lijkenhuis in een buitenwijk van Kiev. Uit de door Russische troepen bezette voorsteden Boetsja en Borodjanka kwam een dagelijkse stroom lichamen.
Begin april trok Moskou zich terug uit het gebied ten noorden van de hoofdstad en werden er massagraven blootgelegd in al hun brutaliteit, met honderden burgers die begraven werden in woondistricten. Op dat moment had ieder mortuarium in de regio van Kiev al zijn breekpunt bereikt.
Vandaag, meer dan twee maanden ver in de oorlog, stapelen de lichamen zich op in koelwagens die voor de lijkenhuizen geparkeerd staan. Lokale autoriteiten weten niet waar naartoe met al die doden. ‘Hier waren we niet op voorbereid’, zegt een lijkschouwer uit een dorpje op enkele kilometers van de hoofdstad. ‘Niemand had zich ooit kunnen voorstellen dat het hierop zou uitdraaien.’
In plaats van hun bevrijding te vieren, begonnen overlevenden van Boetsja, Borodjanka, Irpin en Hostomel, waar Russen beschuldigd worden van oorlogsmisdaden tegen burgers, hun doden te tellen en te identificeren. Elke dag zakken tientallen mensen naar de koelwagens af om de namen van hun geliefden toe te wijzen aan de stoffelijke resten die in zwarte bodybags op elkaar gestapeld liggen.
‘Tot op zondag werden alleen al in de regio rond Kiev 1.123 lichamen geborgen, onder hen 35 kinderen’, zegt Oleh Tkalenko, een officier van justitie uit de buurt. ‘Dat zijn de lichamen die we opgehaald hebben uit de massagraven of op straat gevonden hebben. Vaak zwaar verminkte mensen. Elk van de 1.123 gevallen wordt geregistreerd en onderzocht door rechercheurs. Dagelijks ontdekken we meer lichamen. Veel preciezere informatie kan ik niet geven, want op dit moment worden er duizenden verslagen opgemaakt.’
Vladyslav Perovskyi, een Oekraïense gerechtsdokter, heeft met een team van lijkschouwers tientallen autopsieën uitgevoerd op mensen uit Boetsja, Irpin en Borodjanka die omgekomen zijn tijdens de Russische bezetting die een maand duurde. Hij legt uit dat het identificatieproces van de stoffelijke resten best complex is, gezien de staat van ontbinding van de lijken in de massagraven en de ernst van de toegebrachte letsels, zelfs nadat ze gedood waren.
Hij spreekt van mensen die vermoord werden en dan verpletterd door een tank. ‘Zoveel verkoolde en verminkte lichamen, sommige zijn onmogelijk te identificeren’, zegt hij. ‘Een gezicht dat volledig verbrij
‘Dagelijks ontdekken we meer lichamen. Veel preciezere informatie kan ik niet geven, op dit moment worden er duizenden verslagen opgemaakt’
Oleh Tkalenko Officier van justitie
zeld is, kun je niet weer ineenzetten. Soms is er zelfs geen hoofd meer.’
Zijn team, dat aan de slag is in een mortuarium dat vanwege de veiligheid niet nader benoemd wordt, onderzoekt zo’n vijftien lichamen per dag. Velen zijn zwaar toegetakeld.
Acht kogelgaten
Een ouder echtpaar nadert de achterdeur van een koelwagen. Door hun tranen heen delen ze de identiteit van het slachtoffer mee aan de mannen die, te midden van een dertigtal lijken, in de trailer staan. Het is hun zoon die bij het burgerverzet diende. Het koppel denkt dat hij verraden is door een vrouw nadat Russische soldaten hun dorp hadden ingenomen en de jacht hadden geopend op Oekraïense strijders en voormalige soldaten die hadden gevochten in de Donbas.
Hun zoon was een van hen. De Russen pakten hem op, folterden hem, braken zijn armen en trokken een plastic zak over zijn hoofd. Daarna schoten ze hem in het hoofd en smeten ze zijn lichaam aan de kant van de weg. Daar lag zijn lijk dagenlang, tot het uiteindelijk gevonden werd door vrijwilligers. Als de mannen in de koelwagen het lichaam van haar zoon tonen, barst de vrouw in snikken uit, ontroostbaar. Ze vervloekt de Russische soldaten, dat ze ook zo aan hun eind mogen komen.
Een tatoeage op zijn schouder is zowat het enige teken waaraan ze hem kunnen identificeren. Voor de rest is het lichaam zo goed als onherkenbaar, getekend door ontbinding en brutale mishandeling. De vrouw kijkt en knikt, waarna ze in tranen naar haar auto gebracht wordt.
Voor zijn stoffelijke overschot kan worden begraven, moet het onderzocht worden door het team van Perovskyi, die samen met achttien experts van de forensische afdeling van de Franse nationale gendarme de terreur op burgers tijdens die bezetting van een maand is beginnen te documenteren. ‘We zien heel wat verminkte lichamen’, zegt Perovskyi. ‘Meerdere met de handen op de rug gebonden en achteraan in het hoofd geschoten. Er zijn ook slachtoffers die met machinegeweren beschoten zijn, en zes of acht kogelgaten vertonen. En dan zijn er nog de gevallen met fragmenten van clusterbommen in hun lichaam.’
Rusland heeft meermaals ontkend dat het burgers viseert en houdt vol dat de aantijgingen van oorlogsmisdaden verzonnen zijn door Oekraïne en het Westen. Bewijzen van dood en vernieling in de door Moskou bezette gebieden lijken op iets anders te wijzen.
‘Een gezicht dat verbrijzeld is, kun je niet weer ineenzetten. Soms is er zelfs geen hoofd meer’
Vladyslav Perovskyi Oekraïense gerechtsdokter