Brengt Poetins ‘Dag van de Overwinning’ een nieuwe escalatie?
9 mei, de dag waarop Rusland de overwinning op nazi-Duitsland herdenkt, is een gelegenheid voor Poetin om te pronken met ‘successen’ in Oekraïne. Of wordt het ook de dag waarop de Russische president de oorlog verder laat escaleren?
‘Niemand verwachtte dat we het zolang zouden volhouden.’ Luitenant Ilja Samojlenko van het Azovregiment heeft zich met honderden vechtende en gewonde strijdmakkers verschanst in de Azovstalfabriek in Marioepol. Het enorme, ondertunnelde complex is het laatste toevluchtsoord voor Oekraïense strijders in de havenstad. De fabriek, zeiden Samojlenko en een mede-officier dit weekend in een persbriefing, wordt door de Russen bestookt vanuit de lucht, met artillerie, én bestormd door infanterietroepen – wat Moskou ontkent. ‘Toch is een overgave voor ons onaanvaardbaar, zo’n geschenk kunnen we de vijand niet geven’, zei Samojlenko.
Volodimir Zelenski
Want een trofee als Marioepol is wat de Russische president Vladimir Poetin graag zou willen op 9 mei, de Dag van de Overwinning. Dat is het moment waarop de Russen de triomf van de Sovjet-Unie op nazi-Duitsland in de Tweede Wereldoorlog vieren. Rusland viert de capitulatie van de nazi’s een dag later dan in West-Europa, omdat het moment van overgave in 1945 plaatsvond na middernacht Moskouse tijd.
De viering gaat gepaard met een grote militaire parade op het Rode Plein in Moskou en is door de oorlog in Oekraïne meer dan ooit beladen met symboliek. Er zullen troepen vers van het Oekraïense front marcheren én vliegtuigen overscheren in Z-formatie. ‘Z’ is het teken waarmee Kremlin-propagandisten de steun voor de invasie aanwakkeren.
Door de invasie van Oekraïne op één lijn te plaatsen met de antifascistische strijd in de Tweede Wereldoorlog, proberen de Russische machthebbers het geweld te legitimeren tegen een natie die voordien steeds als broedervolk bestempeld werd. Het Azov-regiment dat Marioepol mee verdedigt, was voor het omgevormd werd tot een regulier onderdeel van de Oekraïense Nationale Garde, een ultranationalistisch vrijwilligersbataljon met neonazi’s onder zijn leden. Dat laat Rusland toe om meteen de hele Oekraïense staat te brandmerken als fascistisch.
Algemene mobilisatie?
Het meest patriottisch getinte feest op de Russische kalender kan een gelegenheid zijn voor Poetin om een escalatie van het geweld aan te kondigen. Vanuit westerse hoek wordt gespeculeerd dat de Russische president vandaag officieel de oorlog zal verklaren – tot nu toe sprak het Kremlin slechts over een ‘speciale operatie’ – of een algemene mobilisatie zal aankondigen. De Britse minister van Defensie Ben Wallace suggereerde dat Poetin de Russen onder de wapens kan roepen met de rechtvaardiging dat ze opnieuw ‘in oorlog zijn met de nazi’s van de wereld’.
Voor Oekraïne is de nog toegenomen oorlogszucht die de feestelijkheden in Moskou vergezelt, reden voor extra alertheid. In Marioepol, zeiden de Oekraïense autoriteiten, werden zaterdag de laatste burgers die zich verschuilden in de Azovstal-fabriek geëvacueerd. Maar in Bilohorivka, in het door Oekraïne gecontroleerde deel van de provincie Loehansk, trof een Russisch bombardement volgens provinciegouverneur Serhij Hajdaj, een school waarin een negentigtal mensen een schuilplaats had gezocht. Reddingswerkers troffen er twee doden aan en konden der
‘Elk jaar betuigen we op 8 mei ons respect, samen met de rest van de beschaafde wereld, aan iedereen die de planeet verdedigd heeft tegen het nazisme’
President Oekraïne
De Britse minister van Defensie suggereerde dat Poetin de Russen onder de wapens kan roepen met de rechtvaardiging dat ze opnieuw ‘in oorlog zijn met de nazi’s van de wereld’
tig mensen redden, zei Hajdaj op Telegram. Maar, voegde hij eraan toe, ‘waarschijnlijk liggen er nog zestig mensen onder het puin’. In een ander dorp in de omgeving hebben Russische beschietingen het leven gekost aan twee tieners, zegt de gouverneur. Ook de havenstad Odessa werd dit weekend bestookt met kruisraketten. Volgens het stadsbestuur beschadigden de Russische beschietingen zeker 250 appartementen.
‘Nooit opnieuw’
In Kiev schetste de Oekraïense president Volodimir Zelenski intussen zijn land als uitgelezen vertegenwoordiger van de antifascistische traditie. ‘Elk jaar betuigen we op 8 mei ons respect, samen met de rest van de beschaafde wereld, aan iedereen die de planeet verdedigd heeft tegen het nazisme in de Tweede Wereldoorlog’, zei Zelenski in een video. ‘Nooit opnieuw’ was de les die ook de Oekraïners uit die oorlog getrokken hadden, aldus Zelenski. ‘We kennen de prijs die onze voorouders betaald heb
ben voor die wijsheid. We weten hoe belangrijk het was om die te beschermen en door te geven aan onze nakomelingen. Maar we hadden geen idee dat onze generatie getuige zou zijn van het misbruik van deze woorden.’
Zelenski belde gisteren met zijn tegenhangers bij de G7-landen: Europese en Japanse staatsleiders, de Amerikaanse president Joe Biden en de Canadese premier Justin Trudeau. Die laatste bracht, net als de Amerikaanse first lady Jill Biden, gisteren een verrassingsbezoek aan Oekraïne. ‘We zijn het aan de nagedachtenis van iedereen die vocht voor de vrijheid in de Tweede Wereldoorlog verplicht om daarvoor te blijven vechten: voor het Oekraïense volk, Europa en de wereldgemeenschap’, verklaarden de G7-leiders gisteren gezamenlijk. Ze benadrukten nogmaals dat hun landen zich op termijn zouden loskoppelen van de Russische oliekraan.
‘Ze (de Russen, red.) hebben morgen niets te vieren’, verklaarde Linda Thomas-Greenfield, ambassadeur van de VS bij de Verenigde Naties, op CNN. ‘Ze zijn er niet in geslaagd om de Oekraïners te verslaan. Ze zijn er niet in geslaagd om de wereld of de Navo te verdelen. Ze zijn er alleen in geslaagd om zichzelf internationaal te isoleren en een paria-staat te worden in de hele wereld.’