‘Beledigde leverworst’ Scholz blijft met voeten slepen over Oekraïne
Terwijl de Duitse bondskanselier Olaf Scholz vaag blijft over Oekraïense reisplannen, lijken zijn groene coalitiepartners de vruchten te plukken van hun meer pragmatische houding, ook inzake wapenleveringen.
Bärbel Bas (SPD) tekende gisteren voor het hoogste Duitse bezoek dat Oekraïne dit jaar al mocht ontvangen. Als voorzitter van de Bondsdag, het Duitse parlement, staat ze in de protocollaire rangorde op de tweede plek, na bondspresident Frank-Walter Steinmeier. De timing was niet toevallig 8 mei, de dag waarop in 1945 nazi-Duitsland capituleerde en er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog. ‘Dit is een bijzondere dag, waarop er niet alleen herinnerd wordt, maar die ook ten dienste van de verzoening moet staan’, zei Bas. Ze legde samen met haar Oekraïense collega Roeslan Stefantsjoek bloemen bij het graf van de onbekende soldaat. Ze had ook een gesprek met de Oekraïense premier Denys Sjmyhal en president Volodimir Zelenski.
Die laatste had uitgekeken naar ander bezoek. Half april had Zelenski duidelijk gemaakt dat Steinmeier niet welkom was in Kiev. Die wilde samen met de presidenten van de drie Baltische staten en Polen een bezoek brengen. Het was onduidelijk of Zelenski’s weigering te maken had met Steinmeiers jarenlange nauwe samenwerking met Rusland, dan wel met de treuzelende houding van Berlijn rond wapenleveringen, sancties tegen Rusland, de levering van zwaar materieel … Van de weeromstuit zegde de Duitse bondskanselier Olaf Scholz (SPD) zijn eigen trip af.
Geschiedenisvervalsing
Die diplomatieke spanning ontlokte de kritische Oekraïense ambassadeur Andri Melnik de uitspraak dat Scholz zich gedroeg als ‘eine beleidigte Leberwurst’. Men hoeft geen Duits te kennen om te vatten wat hij bedoelde. In een lang telefoongesprek tussen Zelenski en Steinmeier werden de plooien donderdag gladgestreken. Zowel hij als Scholz kreeg een uitnodiging. Volgens Zelenski kon met name Scholz een zeer sterk politiek signaal geven door vandaag, op 9 mei, naar Kiev te komen. Dat is de dag dat Rusland de overwinning op de nazi’s herdenkt, en de Russische president Vladimir Poetin hoopte uit te pakken met militaire successen in Oekraïne.
Een verrassing is nooit uitgesloten, maar gisteren leek het er niet op dat Scholz al reisplannen had. Volgende week trekt wel de Duitse minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock naar Kiev. Ook Steinmeier beweegt voorlopig niet, maar in een toespraak gisteren sprak hij klare taal. ‘Deze oorlog dwingt ons tot pijnlijke inzichten. Wij hebben veel te lang gedacht dat vrede, vrijheid en welstand vanzelfsprekend waren.’ Hij gaf toe Poetin verkeerd ingeschat te hebben.
Dat die laatste zijn eigen oorlog in Oekraïne vergelijkt met de strijd tegen het nazisme, is voor Steinmeier pure geschiedenisvervalsing. ‘Dat is een perfide en cynisch misbruik van de geschiedenis.’ Of nog: ‘Europa mag zich niet nog een keer laten uiteenspelen door agressief nationalisme en volkerenhaat.’ Hij voegde daar wel zelf de bedenking aan toe dat de democratie niet alleen in ‘toespraken op zondag’ weerbaar moet zijn. ‘We hebben ook moderne strijdkrachten en een beter uitgerust leger nodig.’ Diplomatiek valt er volgens hem alleen succes te boeken ‘als je kunt onderhandelen vanuit de positie van de sterkste’.
Wachten op de wende
De voorbije maanden had Duitsland het bijzonder moeilijk om zo’n leidende rol te spelen. Zeker, de ‘Ampelkoalition’ (‘Verkeerslichtcoalitie’) van socialisten, groenen en liberalen heeft stappen gezet die voordien onmogelijk leken. Kort na het uitbreken van de oorlog kondigde bondskanselier Scholz een grote Zeitenwende aan, een grote omslag, met name in de verhouding met Rusland. Er werd ook prompt beslist tot investeringen in het noodlijdende Duitse leger, nog altijd een gevoelig thema.
Maar de grote afhankelijkheid van Russisch gas en olie maakten dat het makkelijker was om zo’n wende aan te kondigen dan ze uit te voeren. Slechts met de grootste moeite en met slepende voeten ging Scholz akkoord met alsmaar strengere Europese sancties en uiteindelijk ook met de Duitse levering van Gepard-luchtafweerpantsers.
Ook de groene vicekanselier Robert Habeck heeft het moeilijk met die wapenleveringen en zoekt dagelijks naar manieren om minder afhankelijk te worden van Russisch gas en olie. Maar in een interview in Die Zeit gaf hij geen krimp toen hij vragen kreeg over een pacifistische open brief, ondertekend door tal van Duitse bekende koppen. ‘Waar kom je uit als je hun argumentatie volgt?’, antwoordde hij. ‘Dat een beetje land bezetten, verkrachten en executies zomaar voor lief te nemen zijn en dat Oekraïne zich maar snel moet overgeven? Dat vind ik niet juist.’
Habeck zegt er net van onder de indruk te zijn dat zijn land stap voor stap vooruitgaat. ‘We zijn als land meer en meer bereid een prijs te betalen. Ofwel voor een embargo (op gas en olie, red.), ofwel door het besef dat door onze wapenleveringen mensen zullen sterven. Ik hoop dat we dat volhouden. Dat zou de echte mentale Zeitenwende van deze republiek betekenen.’
Dat de groenen schijnbaar makkelijker over hun schaduw kunnen stappen, of dat Habecks communicatie stukken beter is dan die van Scholz, legt hen geen windeieren. Terwijl bij de deelstaatverkiezingen van gisteren zowel de socialisten als de liberalen op verlies afstevenden, gingen de groenen volgens de exitpolls fors vooruit.
Volgens Zelenski kon met name Scholz een zeer sterk politiek signaal geven door vandaag, op 9 mei, naar Kiev te komen